kritiken hemeroteka

8.501 kritika

« | »

Zenbaki gorriak / Jon Arretxe / Erein, 2024

Touré: harri-koskorra ala tzarra? Joxe Aldasoro / Deia, 2025-02-22

Jon Arretxek (Basauri, Bizkaia, 1963) ez du aurkezpenik behar. Touré telesailaren mustualdiaren ondoren, gutxiago. Dena den, genero beltza noir edo dena delakoaren erreferentzia izateaz gain, Euskal Herrian, eta dirudienez, hemendik at are estimatuagoa, haur eta gazte literaturan, bidaietan, biografian eta saiakeran aritua dela gogoraraztea ez dator gaizki. Harritzekoa da traiektoria luze eta arrakastatsua duen idazleak ez izatea, akademiaren, kanonaren, kritika oflzialaren edo infernuko etsaiaren errekonozimendua. Ekarriko zuen, bada, bere harri-koskorra euskal letren unibertso txiki eta aberatsera. Ezta? Izan ere, jaso duen sari bakarra, nik aurkitu dudana behintzat, JUUL izan da.

Zenbaki gorriak (Erein, 2024). Hasi orduko harrapatuta. Bartzelona dario. Bartzelona txiroa. Marginala. Etorkinak. Kosmopolita ez dakit, baina anitza, bai. Turistak okatzen dituena. Sexu langileak. Gameluak. Dromedarioak. Labankadak. Zaborra. Biolentzia. Mendekua. Eskultura. Independentistak. Espainolistak, naziak: erredundantzia? Artea. Hildakoak, noski; eraildakoak, zehatzago. Paperik gabekoak. Polizia, gutxi, harritzekoa: oso arraroa egiten da krimena eta delinkuentzia zabalduta dauden eremu batean, eleberrian behintzat hala da, hiria ezagutzen dutenek baieztatu edo ezeztatuko dute datua, arraroa da, nioen, eta eleberriaren sinesgarritasunari, nire ustez, eragiten dio, polizia gehiago ez agertzea. Eskertzen dut, baina ez dakit kontakizunari mesede egiten dion.

Touré pertsonaia ezaguna da protagonista. Ez dut saga ezagutzen, lehenengo liburua izan ezik, bigarren eskuko azoka batean, Bilbon bertan, hiru eurotan erosi eta aspalditxo samar irakurri nuenean. Gaiztoa, posmoderniaren aroan halako baieztapen kategorikoa erabiltzerik badago. Mertzenario pobrea: droga saldu, norbait jipoitu, jatetxeak txikitu… diru truke. Dena egiteko prest. Dena? Ez! Ez ditu infernuko suak ezagutu dituenak hainbat tabu gainditu oraindik. Eta ez dakigu gainditzeko aukerarik izango duen: bukaera ez den bukaera batekin bukatzen delako Zenbaki gorriak, irekia, interpretazioaren menpe, idazleari aukera ematen diona balizko etorkizun batean esateko gauza bat edo kontrakoa: argi utzi nuen hil nuela ala argi utzi nuen ez zegoela hilda.

Touré gaiztoari ezarri ahal zaizkio aringarriak. Lehenengoa, ezbeharrak gertatu egiten zaizkio, gehienetan. Nahi ez duen nahaspiletan murgiltzen da eta pertsonaiaren kondena arinduko dituzten arrazoiek indarra ere kentzen diote. Hots, pertsonaia indartsuagoa litzateke berak bilatuko balitu arazoak. Dezente kostatu zait kontakizunaren arazo potoloa zein zen aurkitzea, kasu potoloa zein zen identifikatzea. Edo, agian, horrela izan behar zuen, eta listo. Bigarrena, intentzio gaiztoaren gabezia, hots, ez da minarekin plazera aurkitzen duen horietakoa. Gaiztoak zigortzen saiatzen da eta mendeku justuaren bila dabil. Heroia da, azken finean.

Bartzelonaren argazkiaren inguruan hausnarketa. Auzo pobretuen inguruko gertaera bortitzak, arrazistak eta klasistak gailentzen dira. Egia da bihotz onekoak agertzen direla; gutxi dira, ordea. Salaketaren mezua argia da, baina, ez ote da etorkinen bizimodua delinkuentziarekin identifikatzen? Ez dira hainbat jatorri kulturaletako aurreiritziak eta estereotipoak erreproduzitzen? Errealitatea da. Ados. Orduan, errealitatearen argazkiak aldaketarako balio du ala indartzeko?

Azken kritikak

Baden verboten
Iker Aranberri

Asier Urkiza

Diesel
Bertol Arrieta

Nagore Fernandez

Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark

Jon Jimenez

Basokoa
Izaskun Gracia Quintana

Joxe Aldasoro

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Mikel Asurmendi

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak