« Helduaro lasaian | Munduaren gainbeheraz »
Zakur zaunkak / Iñaki Irazu / Susa, 2023
Urretxindorraren berri Hasier Rekondo / Deia, 2024-03-02
Jorge Luis Borgesek antologiako poeta txiki bati eskaini poeman zera idatzi zuen: “…zutaz, lagun ilun hori, / arrats batean urretxindorra entzun zenuela dakigu bakarrik”. Joseba Sarrionandiak berak ohartarazi zigun txikitasunaren handitasunaz eta handikeriaren txikitasunaz gure herriaz hitz egitean.
Iñaki Irazuren (Asteasu, 1954) bigarren poesia liburu honek handitu egiten du memoria historikoaz eta pertsonalaz dugun ikuspegia, testiguaren ikuspuntua fokuratuz eta narrazioaren aldeko apustu nabarmena eginez. Irazuk kontatzeko duen grinak kasik kazetaritza kritikoaren esparruan kokatzen baititu zenbait poema. Urretxindorra entzunez gain, kosta ahala kosta horren berri eman nahi duen poeta horietakoa baita Irazu. Memoria du poemak ehuntzeko argamasa.
Zakur zaunkak liburuari titulua ematen dion poeman, esaterako, zinemaren teknikak erabiltzen ditu liburu honek jasotzen dituen gai nagusietako baten berri emateko: iragan mendeko azken hamarkadetan Euskal Herrian jazo Gatazkaren gaineko ikuspegi pertsonala ematea, poetak kamera hurbilduko du, zentzugabekeriarekin tupust egiteko. “…hantxe lurrean / haien aurrean / hil urrean / zegoen gizonari / eskuburdinak / zizkioten jarri, / barruak eskatzen / zien osagarri…”.
Honen moduko poemok badute gesta-kantek zuten xedearekiko nolabaiteko antzekotasun tematikorik. Alta bada, Irazu ez da epikotasun errazean eroriko, egoera-soziopolitikoaren eraginez jazo bidegabekerien aurrean argazki oso pertsonalak aterako baititu. Esaterako, klaseen arteko talkez ari denean, Neguriko nagusiak kale-gorrian laga txoferraren gainbehera ekonomikoa eta pertsonala kontatuko du Eguneroko saria poeman, alta, kapitalismoaren azpikeriez aritzeaz gain patuaren nondik norakoaz ere ari da.
Gauza guztien gainetik testigu bilakatzeko grina horrek badu ordaindu beharreko preziorik. Zenbait poemetan errealitatetik jaiotzen diren gertakari guztiek ez baitute hegaldi poetikoa eratzeko nahiko indarrik, esaterako, Yo no perdono edo Hatz erakuslea poemetakoak. Esango nuke zenbait poematan kontatutakoek ipuin izateko sustraia dutela, baina gaien apetazko aukeraketaren ondorioz galdu egiten dutela poesiaren moldean eman nahi direnean, eta batzuk arras aurreikusteko modukoak dira. Kontatzeko sua ezin zaio ukatu poetari baina batzuetan su horrek erre egiten du zenbait istoriok ez baitute berez poesia bilakatzeko gaitasunik, anekdota pertsonaletik poemara jauzi egin beharra baitago.
Irazuk, halere, bere onena ematen du memoriaren foku horrek Historia nagusiaren zentzugabekeria gordinenekin bat egiten asmatzen duenean, batez ere haren familiaren pasadizo oso berezkoen berri ematean: Gerra Zibilaren eta haren ondorioen itzal lazgarrietan bete-betean agertzen baita ahots poetiko fina. Duda izpirik gabe, Hanka bat lurrean liburuko lehen poeman indar narratiboak eta poetikoak gorena jotzen dute. Poema horrek bakarrik handi egiten baitu liburu osoa, Demetrio, Baldosak, eta Isilik lotu da azken koda intimista ezin hobeto onduekin batera. “…mendian barrena / bidez gabiltzala, / guri heltzeko / ahalik gabe / aditzen dugun / zakur zaharraren / zaunka urruna”. Zaunka urrun hori antologiako poeta hark entzun zuen urretxindorraren modukoa baita.
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Amaia Alvarez Uria
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
Asier Urkiza
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Nagore Fernandez
Farorantz
Virginia Woolf
Aritz Galarraga
Markos Gimenoren 101 letrakartel
Joseba Sarrionandia
Mikel Asurmendi
Poesia kaiera
Giorgos Seferis
Irati Majuelo
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Joxe Aldasoro
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia