« Ekaitz tropikalak | Hemendik ez oso urrun »
Bi aldiz iraun / Oihane Zuberoa Garmendia Glaria / Balea Zuria, 2023
Piku-poemak Ibon Egaña / Deia, 2023-11-25
“Gogoan dut” batekin hasten da Oihane Zuberoa Garmendiaren bigarren poema liburua, eta bertso-lerroa bada bere laburrean liburuaren ildo nagusi baten aurrerapen. Tematikoa izan gabe ere, memoriak eta haren inguruko hausnarketa poetikoak aldenik alde zeharkatzen dute, izan ere, erronkariarraren liburu berria. Filosofiak eta literaturak elkarrekin topo egiten duten guneak maite ditu Garmendiak, eta horrek egiten du, besteak beste, bere begirada eta estetika berezko. Liburuko poemek berekin dakarte pentsamendua eta hausnarketa, eta aforismora ere hurbiltzen dira tarteka: “hiztegian geroz eta hitz gehiago. / Beteago ote mundua?” galdetzen digu halako batean. Baina liburu honen berezitasuna eta interesa akaso pentsamendua eta sentsualtasuna, zentzumenak eta ideiak, gorputza eta gogoeta elkarrizketan jartzeko idazleak egiten digun proposamenean datza. Mazedonia batekin hausnartzen baita heriotzaz eta denboraren joanaz, gaztain zaporearen bidez haurtzaroaren gomutaz edo azal zimurtuaren ukimenarekin zahartzaroaz.
Poema sorta soila baino pentsatutako egitura bati jarraiki osatutako liburua dirudi Garmendiarenak, edo azken emaitzak itxura hori du, bederen. Lau ataletan banatuta, memoriari ertz diferentetatik heltzen diote atalek, obra oso eta koherente bat osatu arte. Fruitu banarekin izendatu ditu idazleak lau parteak, eta zeinek bere ikuspegia eta diskurtsoa garatzen du gai nagusi horretaz, fuituek piztutako zentzumenak lagun. Irasagarren testura, forma, usain eta zaporeak ditu bidaide poetak Cydonia oblonga lehen atalean, non joandako aitonaren gomutak tarte zabala hartzen duen. Lehen poemaren itxierak liburuan zehar maiz aurkituko dugun memoriaren eta zentzumenen arteko elkarrizketa jartzen digu aurrez aurre: “ahosabaiarekin gogoratzen da hobekien”. Poemaz poema agertzen den irasagarrak maila sinbolikoa hartzen du hala, Antzinatetik bezala aitonaren afalostetik elikatzen den mitologia bat, sinbolo izan arren ez diona uzten ukigarri, usaingarri eta dastagarri izateari.
Memoriaren galerari heltzen dio bigarren atalak, Punica granatum izenekoak, eta ahoan edo eztarrian pausatu diren hitzen bidez egiten da gogoeta hizkuntzaren eta oroimenaren arteko harremanaz. Memoriarekin batera hitzak eta izenak ments dituen andrearen biografia-zertzeladek jartzen dute hausnarketarako bidea poemotan, zurbildu diren ezpainek, laztutako mingainek. Berez txikitasunera, beharrezkoa soilik esatera jotzen duten Garmendiaren poemek areago ustiatzen dute atal honetan isiltasunaren eta esatearen arteko tentsioa, formalki ere hutsunearen eta betetasunaren arteko dialektika esploratuz: “Bizitzea / mundua / hitzez / ebakitzea / da. // Baina / hitzik / ez / denean, / bizitzak / gu / gaitu / ebakitzen.” Identitatearen inguruko hausnarketa eskaintzen digu hirugarren atalak, Prunus avium titulupean, eta ironia pindarrei, umoreari edo jolasari tartea zabaltzen die poetak, baita poesiaren beraren inguruko hausnarketari ere. Azken atal laburrak, gutxien ase nauenak, aforismo kutsuko hiztegi jolasti partikular bat jasotzen du, errima, hoskidetasun eta hitz-jokoez baliatuz hausnartzen duena memoriaz, ahanzturaz edo zahartzaroaz.
Denboraren joanaz, zahartzeaz eta heriotzaz ari zaigu poeta maiz, baina tonu elegiakorik gabe, nostalgia eta malenkoniatik alden, bizitza eta bitalismoa aldarrikatzen dituen jarrera batetik, Afroditaren aholkuak lagun. Gozamenaren eta disfrutatzearen alde egiten du poetak, eta nik neuk gozatu egin dut Bi aldiz iraun irakurtzen, itzuli egin naiz behin baino gehiagotan poemak utzitako aho-gozoa berriro dastatzera.
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Amaia Alvarez Uria
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
Asier Urkiza
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Nagore Fernandez
Farorantz
Virginia Woolf
Aritz Galarraga
Markos Gimenoren 101 letrakartel
Joseba Sarrionandia
Mikel Asurmendi
Poesia kaiera
Giorgos Seferis
Irati Majuelo
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Joxe Aldasoro
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia