kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Zuloa / Xabier Gantzarain / Elkar, 2018

Euskal artearen ajeak eta aukerak Estibalitz Ezkerra / Gara, 2018-10-20

2012an Tene Mujika saria jaso zuen proiektuaren emaitza da Xabier Gantzarainek dakarkigun “Zuloa”. Hogeita hiru artelan “horien egileen artean daude, besteak beste, Ibon Aranberri, Txomin Badiola, Itziar Okariz, Saioa Olmo, Bixente Ameztoi, Jose Luis Zumeta, Jose Ramon Amondarain eta Miriam Isasi” ardatz zein aitzakia dituzten beste horrenbeste saio biltzen ditu liburuak. Aitzakia moduan hartuak direla diot, saiootan arte analisia eta kritika baino gehiago eskaintzen digulako egileak. Hain zuzen, hainbat gauza egiten dituzte Gantzarainen testuek. “Arkeologia baterako lehen hitzak” idazpurua daraman hitzaurrean iragartzen zaigun bezala, artelan jakin batzuei tiraka iraganak utzitako markei erreparatzen die egileak, artearen eta hura sortua izan den gizartearen/ testuinguruaren arteko loturan sakontzea dakarren ariketa batean. Iragan hori Euskal Herriaren iragan hurbila genuke: ETAren indarkeria eta gerra zikina (Joxe Arregiren heriotza tragikoa behin eta berriro azaltzen da, zelatan den mamua bailitzan); Guggenheim Museoa eta, oro har, Bilbo hiriaren eraldakuntza prozesua adierazle garbi (baina ez bakar) duten politika neoliberalen nagusitzea dira nabarmentzen diren gertakarietako batzuk.

Iragan hurbil horrek euskal artean zer eragin izan duen, euskal arteak iragan hurbil horri zer erantzun eman dion, euskal arteak euskal kultura eta euskal nortasunari begira zer rol jokatu duen eta joka dezakeen, iraganari buruzko orainaldiko interpretazio eta errepresentazioek zer-nolako etorkizuna planteatu dezaketen. Horratx saiootan aurkituko ditugun hari nagusietako batzuk.

“Zuloa”-ren alderdi nabarmengarri eta indartsuenetako bat da artearen bidez bizi ditugun garaien diagnosia egiteko orduan Gantzarain ez dela gertaeren lekuko soil moduan agertzen. Aitzitik, azaltzen eta adierazten duen horretan inplikatu egiten da. Zenbait kasutan testuaren abiapuntua da egilearen eta artelan jakin baten arteko lehen enkontruak eragindako inpresioa. Oroitzapen horri tiraka, arlo pertsonalaren eta aldi berean Raymond Williamsek “sentipen egitura” izendaturiko horretatik gertu dagoen giro kolektibo jakin baten artean kokatzen diren gogoetak eskaintzen dizkigu Gantzarainek. Ikuspegi pertsonala eta kolektiboa, ordea, ez dira beti sintonia berean agertzen. Denborarekin, egilearen bilakaera intelektuala eta afektiboa tarteko, zenbat alderditan bata besteari kontrajarri egin zaiola edo, behintzat, bata bestetik urrundu egin dela antzeman daiteke. Prozesu horrek ahalbidetu du “Zuloa”-n azaltzen den kritika mota, kanpora ez ezik barrura begira ere jartzen dena.

Gertukoa zaionari kritika egiten dion bezala, nagusitu diren diskurtso eta politika ofizialekiko zorrotz agertzen da Gantzarain. Hain zuzen, errepikatzearen errepikatzeaz zalantzaezin eta, kasuaren arabera, mitifikatu ere egin diren jarrerak eta joerak, historiak beraiek, desmuntatu egiten ditu egileak euskal arteari eta, oro har, euskal kultura zein nortasun konplexu eta nahasiari buruzko analisi, kritika eta gogoeta sakonak bezain beharrezkoak eskaintzeko. Hain zuzen, gizarteko zenbait arlotan kezka iturri den (euskal) kultur transmisioaren begira baliagarriak izan daitezke “Zuloa”-k planteatzen dituen galderak eta irudikatzen dituen etorkizun posibleak.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak