kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Gela bat norberarena / Virginia Woolf (Maria Colera) / Consonni, 2013

Eta bostehun librea Ibon Egaña / Deia, 2013-09-28

Laurogeita lau urte eta crowdfunding bat behar izan dira, baina euskaraz irakur daiteke dagoeneko VirginiaWoolfen lan ezagunenetakoa, Gela bat norberarena saiakera, 1929an Newnham eta Girtonen emandako bi hitzalditan oinarritutako testua. Literaturaren eta emakumeen arteko harremanaz eginiko gogoeta klasiko eta aitzindaritik —literaturatik harantzago, feminismoaren historian ere giltzarria den testutik—, ziurrenik irakurri ez duenak ere ezagutzen ditu bi ondorio bederen: emakumeak, idazle izango bada, ezinbestekoa duela, bata, gela propio bat eta bi, diru-sarrera gutxienekoa —500 libera urtean, XX. mende hasierako Inglaterran—. Ondorio horiez gain, eta beroriek izan zuketen indar subertsiboa gutxietsi gabe, askoz gehiago ere kabitzen da saio labur honetan.

Mintzaldi bitan oinarritua izanagatik, Woolfen testuak saiakera ortodoxotik ezer gutxi du, fikzioaren, errealitatearen eta saiogintzaren artean baitabil sartu-irtenean. “Ni, berriz, benetako izaerarik ez duen norbait izendatzeko termino egokia” baino ez dela dio Woolfek aurreneko atalean, lehen pertsonan baina fikzioan babestuz, Mary Beton izena hartuta (autofikzioa? 1929an?). Emakumeak eta literatura gaitzat duen hitzaldia prestatu behar duen pertsonaia mintzo zaigu lehen ataletik. Narrazio hari finak eta deskribapen zehatzak saioarekin tartekatzen ditu Woolfek; gaiarekin ustez loturarik ez duten gertaera xumeen kontaketatik abiatzen da, konkretutik abstrakziorantz jotzeko. Unibertsitateko liburutegira sartzea debekatu diote pertsonaiari, eta aranpasak eman dizkiote afaltzeko; anekdota horiek emakumeek espazialki eta materialki garaian zituzten mugez hausnartzeko tresna dira Woolfentzat. Emakumeen txirotasunaz egiten du gogoeta, eta hori iraultzeak lekarzkeen kostuez. Dominazio material eta sinbolikoaren arteko loturak etengabeak dira, izan ere, testuan zehar.

Emakumeek oinordetzan jasotako ondasun materialez arduratu ostean —bere izebak utzitako herentzia bati esker izan zuen Woolfek idazterik—, jasotako oinordetza kultural eta literarioaz arduratzen da egilea, hots, emakumezkoen literaturaren tradizioa berreraikitzeaz. Shakespeareren balizko poeta-gurako arreba batek XVI. Mendean izango zukeen patuaz arduratzen da Woolf, eta baita geroztiko emakume idazleez ere. “Oztoporik gabeko arima”, amorrurik gabea izatetik datorkio Shakespeareri bere gorentasuna,Woolfen iritzian, eta Bront?”-ri sumatzen dion amorrurik ikusten ez diolako estimatzen du Jane Austin. “Gogo-giro” jakin bat beharrezko dute, izan ere, lan gorenek, eta baita norbere generoaz ahantzita idaztea ere —emakume gisa idaztea, idazlea emakumea dela ahaztuta—. Finean, geroztikako kritika feministaren kezka nagusi izan direnak presente daude Bloomsbury-ko kidearen testuan: tradizioa ezagutu eta berreskuratzea, idazketa femenino eta maskulinoaren izatea, pertsonaia femeninoek maskulinoekiko duten dependentzia, dominazio sinbolikoaren eta materialaren arteko loturak…

Klixea bada ere ezinbestekoa da esatea: ez du gaurkotasunik galdu testuak, terminologia eta kontzeptu zenbait arrotz egin daitezkeen arren. Estimatzekoa da, gainera, Consonni kolektiboko ediziogileek testuaren argitalpenaz gain, irakurketa gaurkotua eta propioa egiteko proposamena egin izana, norberaren gela bat izateak interneten aroan duen zentzuaz Remedios Zafrak eginiko hitzaurrearen bidez edo Kajsa Dahlbergen esku-hartze artistikoa bitarteko. Gaiengatik ez ezik, dena den, testuaren plazer estetikoagatik ere merezi du Gela bat norberarena euskaraz irakurtzea. Ia eleberri bat bailitzan irakur daiteke saioa, eta gozamen hutsa da Woolfen ahots aparta —batzuetan naiftasun apropos inpostatu batetik, besteetan ironia zorrotzetik eta irakurlea zuzenean interpelatuz— hain bikain euskaratuta entzutea.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak