« Aspaldiko liburuak | Poeta gazte baten ikuspegia »
Intxixuen artxibotik / Rafael Dieste (Koldo Izagirre) / Elkar, 1993
Sinple, samur, bizi, eder Juan Luis Zabala / Euskaldunon Egunkaria, 1993-11-07
Ipuinak apaindu egin behar direla dio, pertsonaia baten bidez, Rafael Diestek bilduma honetako narrazio batean. Baina, Diesteren ipuinen kasuan behintzat, apaindura hori leun, apal eta gozoa da, handinahi izpirik batere gabea, soil-soila, sinple-sinplea eta giro poetiko triste eta misteriotsu baten sortzailea, oso galegoa agian, eta ez, horrenbestez, gurengandik oso urruna.
Ez dira liburu honetan bildutako ipuin guztiak berdinak. “Izartxoren heriotzan” eta “Panpin” deskripzio poetiko laburrak dira, zutik iraunarazten dien indar guztia euren samurtasunean bildurik duten koadro inpresionistak; “Hamaika mila bederatzirehun eta hogeita sei”, aldiz, gizarteari etorkizun beltza iragartzen dion zientzia fikziozko ipuina da, 1926an baino gutxien-gutxienez Hiroximaz geroztik idatzia dirudiena; “Burdinazko zubian” eta “Trena ikusi nahi zuen agurea” ipuin poetikoen formatoan emaniko filosofia dosi txiki bana dira, “Xake zaldiaren drama” antzerki forman emaniko den era berean…; beste ipuin batzuetan, berriz, “Bieitoren heriotzaz”‘, “Nola kondenatu zen Ramires”, eta “Isileko argia” kasu, heriotzaren edota munduostearen misterioa nagusitzen dira, oso era eta modu ezberdinetan bada ere…
Liburuko ipuin bakoitzak bere giro propioa du, eta giro horiek guztiak beste giro orokor bat sortzen dute irakurlearen irudimenean. Zaila da beti giroak hitzez deskribatzea baina badakit behintzat zein diren giro hori deskribatzen hasiz gero derrigor erabili beharko nituen hitzetako bi: lehen ere aipatuak ditudan sinpletasuna eta samurtasuna. Deskripzioa biribiltzeko balio izango luketen beste bi hitz ere baditut bueltaka buruan: bizitasuna eta edertasuna.
Pentsatzekoa ere bazenez, Koldo Izagirrek txukun eta ganoraz euskaratu digu Diesteren “Dos arquivos do trasno” (hori da obraren jatorrizko izenburua). Hala ere, eta hau ere pentsatzekoa zen, liburua euskaraz irakurri bitartean liburu bera galegoz irakurtzea zein eder izan behar duen pentsatu dut maiz askotan; edota, bestela, irakurtzea baino areago, Diesteri berari edo beste galegoren bati irakurtzen entzutea.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera