« Iparralde tipikoa | Ilunpeetan barrena »

Izua / Lydia Flem (Joxan Elosegi) / Alberdania, 2006

Izuaren baitan Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2006-09-29

“Panique” da frantsesez, eta frantses hitz horrek badu euskarazko “izuak” ez duenik; baita gaztelerazko “pánico”k ez duenik ere. Zerbait gehiago da nire iritzian, baina hizkuntza bakoitza den bezalako da eta horrek ez du bueltarik, ez ezker-eskuin, ez eskuin-ezker, nahi bada. Nola izualdi bat deskribatu, haren igurtzia sentitu izan gabe? Nola hitz egin maitasunaz, haren besarkada larruan sekula izan gabe? Baina kontu ezberdinak dira, maitasuna eta izua, kontu ezberdinak dien bezala gorrotoa eta bekaizkeria. Sentimenduak ez dira emozioak, eta emozioak ez dira sentimendu, haietatik tira eginez, luzatzen eta handitzen ditugun arren. Hori uste zuen behintzat Spinoza lagunak. “Hiriko espazioetako hersturaren berri ez dakienak ezin du argi gorriaren aurrean emaniko segundoetako izuaren tamaina neurtu”. Jatorriz “l’angoisse” esaten da. Eta lehengoa gertatzen zait; ez dakit frantsesezko “angoisse” hitzaz deskribatu nahi dena euskarazko “herstura” hitzaz deskriba ote daitekeen. Badakit itzultzaileak barre egingo duela honako lerroak irakurtzean, beak ere gogoeta egingo zuen horretaz.

Emakume batek bere izualdien berri ematen digu, ordutik ordura, eta batzuetan minututik minutura, izuaren egunerokoa idatzi nahiko balu bezala. Batzuetan Raymond Carverren poema ezagun hura etortzen da gogora, liburuko lerroak irakurri ahala. “Gauez lo egiteko izua. Gauez lo ez egitekoa”.

Bakoitzak geure izuak ditugu, baina oso zailak izaten dira, gehienetan, izuok ulertzen, are zailagoa, besteei adierazten. Horretan saiatzen da Lydia Flem idazlea, eraso egiten dioten izuen kontua ematen. Museotan, aireportuetan, eguneroko bizitzan arnasa galarazten dion izua esaten du; denboraren aurrean duen izua oihukatzen du, barnean daraman izua gordetzen du. Denborarekin, eta denboraz, izuak hersturaren aurpegia janzten baitu. “Egun hartan, denboraren ordea hartu zuen hersturak”. Emozio zehatz batzuk eta haien ondorioak kontatzen ditu. “Hiltzeko izua, Gehiegi bizitzeko izua”. Carver da, baina izan zitekeen Lydia Flem. Bien izuak gurutzatu egiten baitira, gure irudimenean.