susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« “Soinujolearen semea”-ri buruz | Heriotzaren utopia »

Batak ez du bestea kentzen / Gerardo Markuleta / Alberdania, 2003

Haria eta kea Asier Sarasola / Gara, 2004-01-03

Durangoko Azoka ospatu da berriki egunkari, irrati-telebista, patrika eta hizpidean. Termometro, erreferente eta gisakoak, eraikina nahiz aldatu, urtero errepikatzen diren iritzi bertsuak feriaren osagarri. Hainbat libururen argitalpenerako aitzakiazko datak dira horiek, eta berritasun horien artean, Batak ez du bestea kentzen Gerardo Markuletaren laugarren poema-liburua aurki genezake. Irakurri arte, esandakoaren arabera; istorio hiperlaburrak, haikuak, pop abestien moldeko testuek osatzen dute liburua, hiru ataletan banatuta, eta bizitza eta maitasunaren gaien gainean eraikia. Ea bada, zer litekeen.

Bada bai, badira istorio hiperlaburrak, haikuak eta beste; beraz, esandakoak baino, esan gabe doanak du garrantzi gehiago. Idazlearen helburua, horrelakoetan, irakurlearengan olerkiak oihartzuna laga dezan izaten da. Harridura, hitzen bihurgune ederrak, zalantzaren hazia aipatuko nituzke oihartzun horien adibidie gisara. Horrela, modu ezberdinen bidez saiatzen da idazle gasteiztar-oñatiarra (izenburua); errimak kasu. Errimak libreki ulertuta, metrikaren legeak —horrela esanda, nork ez— bete gabe idatzitako poemak direlako. Errima hori bada, olerki batean edozein bi lerrotan egon daiteke, irakurlearen belarrien esperoan, irakurlearen belarriak aintzat izanik idatzitako testuak baitira liburukoak, abesteak komunikazio-zubiak luzatzen dituela azalduz. Oihartzunaren jazarpen horretan aipatzeko beste bide bat hitzen bihurguneen ildoari jarraitzen diona dela nioen. Labur izaeraren ondorio edo kausa hitz bakoitzak pilatzen duen garrantzian datza. Markuletaren hitzak esanahi eta norabide bat baino gehiagotan zabaltzen dira, hitz-jokoetan bihurritu adiera ezberdin posibleen bila. Hitz edo ahapaldi baten inguruan espiral batez bezala olerkia korapilo sortzailetik askatuz, norabait iristen diren olerkiak, eta sarritan, norabait hori, helmuga beharrean, irteera da; hala nola galderak darabilzkienean. Orduan, erantzuna irakurlearengan pizten den zalantza edo hausnar-bidea da, arestiko oihartzuna. Ironia ere beharrezkoa da kasu hauetan, idazkera laburrean diot, eta horrezaz jakitun, sinesteko gutxi duenaren —eta izatekotan, norbait zerbait baino areago— begiradaz, irribarre ozpin eta gazien kidetasuna helburu duten ziriak utziz.

Bestetik, komen erabilera aipatu beharrekoa dut. Sarritan aurkituko ditu irakurleak erritmoaren etenak, arnasari tartea emanez, isiltasunari. Koma bakoitzean ñabardurak gehitzen ditu poetak, olerkiaren azkenera iristeko bidearen pausuen gisan.

Lehenago begirada aipatuta, Markuletarena lasaia begitandu zait. Samurra maitasunaz ari denean, hiztegi tragikorik gabe, mina agertzeko bestelako moldeak erabiliz. Une ttikiei erreparatuz, sugar baino, txingar. Bizitza, edo heriotza, edo jaio eta hil arteko tarte honetaz ari denean, eszeptizismora jotzen du ordea. Sinesteko gutxi, bizitzearekin nahiko. Eta ezinegona sortzen diona, edo egona bera, idaztea eta haren inguruko kezkak agertzen diren testuetan topatuko du irakurleak. Literatur-asmoz, poliki idaztea ulertuta, beteriko orriak dira eskuartekoak. Horrela, aipatu oihartzuna, hari finez josita izan arren, Cortazar, Monterroso eta enparauen itzulpenean trebatu den jostun abilaren eskuaz, zabaltzen zaigun hitzen oihalean, ke-firuen antzera desagertzen da, kedar iraunkorrik gabe, une baterako baidaide atsegin. Adiorako, nola ez, erraza zen; egia honek ez du besterik kentzen.