« Norbere lurrean arrotz | Iraun behar duenaren alde »
Itzulerak / Miren Agur Meabe / Elkar, 2023
Orainaren eta iraganaren ateak Nagore Fernandez / Berria, 2024-02-11
Itzulera baten istorioa dakar Miren Agur Meabek Itzulerak izeneko azken eleberrian; zehazki, XXI. mende honetatik XVI. menderako bidaia bat. Baina ez Martin Ugaldek bere nobelan kontatu bezalako bidaia geografiko bat, Venezuelatik Euskal Herrira, adibidez, baizik eta ardatz kronologikoan zehar egindako bidaia literario bat, Euskal Herri modernotik, 1568ko eta ondorengo urteetako Euskal Herrira. Bi denbora horiek josteko eta nobela ardazteko, Meabek espazio fisiko bat bera darabil, Garraitzeta, fikziozko Lekeitio bat, zeinetan bi denborak ez ezik, hainbat sinbolo ere gurutzatzen diren: haizea, bizitzaren beraren metafora bezala; eguzki-loreak, akelarreak eta haritzak, euskal ohiturei eta kulturari keinu eginez; balada bat hemen eta eresi bat han, Laboaren kantuen oihartzunak, Sarrionandiaren poemen lorratzak eta Jean de Leizarragaren testamentua, ahozko eta idatzizko euskal literaturaren lekuko; eta bi pertsonaia femenino indartsu, emakumeok iraganean izan ginela eta egun oraindik bagarela erakusteko: batetik, Martija de Jauregi pertsonaia historiko erreala, emagina izan zena eta Nafarroatik egotzi zutena sorgintzat hartuta; eta, bestetik, Katalin, protagonista, Martin Ugalderen nobelako emakume ikarati eta zaurgarri harekin antzik ez duen nerabe indartsu eta ausarta.
Alderdi estetikoak, alegia, formak aipatu dudan unibertso literario horrekin guztiarekin egiten du bat. Batetik, nobelako kapituluak bi ardatz nagusik meneratzen dituzte, behin eta berriz errepikatzen direnak: denbora eta haizeak. Bestetik, narrazioko denborak ere, iragana eta oraina bezala, tartekatuta eta elkarrekin gurutzatuta datoz. Hala, orainak iraganaren historia osatzen du, paraleloki, bigarren planoan geratzen diren pertsonaiek egiten dituzten aurkikuntzekin, deskubrimenduekin, eta, alderantziz, irakurleak Katalinen eta enparauen bizitza zer-nolakoa den hobeto ulertuko du iraganeko gertaerek aurrera egin ahala. Azkenik, narratzaileak berak ere egiten dio keinurik dualismo kronologiko horri, Katalin iraganari lotzen zaion unean hirugarren pertsonatik lehenengora egiten baitu salto diskurtsoak. Antitetikoki, hortaz, hurbilagoa den eta “ni” dioen ahots batekin kontatzen zaigu iragana; oraina, berriz, urrunagoa zaigun batekin. Horra hor obraren balio literarioa.
Itzulerak eleberria gazte literatura bezala aurkeztu zuen idazleak berak, eta tonuan eta erritmoan nabari bada ere, seguru nago gazteei ez ezik helduei ere zer edo zer eragingo diela denborarik gabeko Garraitzeta horrek: orainetik iraganerako eta iraganetik orainerako bidegurutze bat gotortzen da orriz orri; itzulera baten istorioa ez ezik, itzuliz deskubritutako historia zati bat, euskal kulturaren lekukotasun txatal bat. Joseba Sarrionandiaren hitzak neure eginez: “Historiaren xedea ez da iragana epaitzea, baizik eta konprenitzea eta, konprenitu, geure aroa emendatzeko… Iragana ez badugu konprenitzen ez dugu egungoa konprenituko, eta egungoa ezagutzen ez den bitartean ezinezkoa da iragana entelegatzea”.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez