kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Zeru-lurren liburua / Jon Gerediaga / Elkar, 2023

Iraun behar duenaren alde Asier Urkiza / Berria, 2024-02-11

Euskal literaturako poesia egile garaikideetan, jorienetakoa da Jon Gerediaga. Zeru-lurren liburua du zazpigarren lana. Aurreko seiak Pamiela argitaletxearekin eman ondoren, Elkarrekin kaleratu du honako hau, Irun Hiriko Kutxa Literatura saria irabazita. Koherentzia handikoa da Gerediagaren lan poetikoa eta oraingoan ere ohikoena duen gaiari heltzen dio, naturari, alegia. Bizitzako zauri eta minekin nahastuta ageri da berau, ordea.

Bi ataletan banatzen da liburua, Zoéren izenak eta Olerkarien liburua, hurrenez hurren. Grekeratik datorren hitza da Zoé, eta zera esan nahi du, “bizitzaz betetako emakumea”. Lehenengo atal honetan emakume bati ari zaio poeta —“zeinaren gorputzak zuhaitz zahar-zahar baten tolesturak eta sakonera dituen”, XXI poemak dionez—; ezin jakin emakume hori benetako presentzia edo naturaren beraren pertsonifikazioa den, baina bizitzaren zauriei aurre egiten laguntzen duen kidea dirudi, edozein kasutan. Aita eta ama izenak ere aurki daitezke han eta hemen, eta batzuetan poeta haiei ere zuzentzen zaie. Dolu baten itzala dakarte horiek, baina. Zauria, mina, gaitza eta pena, poemetan behin baino gehiagotan aipatuak, ni poetikoa jazartzen duen itzal horren aldaerak lirateke. Bestalde, natura ageri da beti giza sentipenen kontrapuntu legez. Naturak ez du izaera piktoriko hutsa, ordea. Aitzitik, badu eraginik afektuekiko, poetak zeinuen bidez galbahetzen ditu haren ekarpenak, hots, hura sinbologiaz janzten saiatzen da. Halere, oso apalak dira Gerediagaren sinboloak, bere xumean indartsuak. Are, noizbehinka sinboloari ere uko egingo dio: “Isildu, poeta. / Entzun naturaren soinu ederra. Benetan ulertzen duzunean, esan”.

Sendabidearena, esango nuke hori dela liburuan nagusitzen den naturaren ikuspegia. Bizitzarekin berradiskidetzeko bitartekoa eta zauriak sendatzeko ukendua. Bizitzarako “maistra” da natura, “minik eman gabe” irakats dezakeena. Norbere identitatea osatzen lagun dezakeen euskarria da. Naturaren estetika soila bainoago, izan ere, naturarekiko harreman intimoa azpimarratzen du Gerediagak. Naturaren ezaugarri zenbaitek —isiltasuna, soiltasuna, iraupena, baita edertasuna ere— atsedenaren promesa dakarkiote ni poetiko-ari, zauriak ixteko bidea eman eta bizitzari eusten laguntzen diote. Halaber, naturaren aurreko gizakion iragankortasun eta ezdeustasunaren kontzientziak ere lausotzen ditu minak. Aipatutako naturaren ezaugarriak eta gizakiaren txikitasunaren aitortzak ildo ekologista seinalatzen dute, existentziala politikoa bainoago. Esan genezake estoizismoa eta transzendentalismoa ere sumatzen direla poema askoren atzean, baina akaso Gerediagaren asmoari traizio egitea litzateke, ildo xumeagoa aldarrikatzen baita liburuan. Nahiz eta ez diren gutxi aipatzen diren egileak, denak ere natura langai hartu izan dutenak: Ponge, Rilke, Keats… Egile horiek bezala, zeru-lurrei itsatsia dakusa Gerediagak idazketa: “Egin dezagun / iraun behar duenaren alde marka bat”, denik eta xumeena.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak