kritiken hemeroteka

8.224 kritika

« | »

Puta / Nelly Arcan (Miel A. Elustondo) / Alberdania, 2022

Edertasunerako tokirik ez dagoenean Joxe Aldasoro / Deia, 2023-11-11

Zaplazteko ederra eman dit euskaraz 2022an Alberdaniak argitaraturiko Puta liburuak. Aurreikus nezakeen prostituta baten bizia, sexu-langile baten esperientziak ez zirela samurrak izango baina ez nuen halako inarrosaldirik espero. Puta. Erdeinuzko hitza, emakumea gutxietsi egiten duena. Edozein lanbide edo esplotazio jardunetik haratago doana. Sexuarekin zerikusirik ez duten eremutan erabiltzen den biraoa: irakasle, erizain, zaintzailea, zerbitzari, pentsionista, etxeko andre, abeslari, famatu zein auzokoarekin. Esakune gutxik izango dute putakume-k duen indarra.

Idazlea hitzarekin jabetu egin zela pentsatzen dut: marikoi, bollera edo antzekoekin egin izan den bezala. Hitza bereganatu eta zentzu positiboa eman, harrotasunez jantzi. Ez dut harrotasunik aurkitu Nelly Arcanek (Québec, 1973 – Montreal, 2009) kontatzen dituen pasarte eta hausnarketa autobiografikoetan, pornoa bezain esplizitua hainbat momentutan.

Damurik ez. Zertarako. Ama-Aita-pontakeriarik gabe bizi eta idatzitakoa da Nellyrena. Erabaki kontzientea diru truk oheratu zen lehenengo aldia, eta hurrengoak. Milaka. Zergati zehatza ez du aipatzen. Ez dut aurkitu. Bizitza baldintzatzen duten hainbat erabaki hartzen dira, ondorio latzak dakartzatenak, aurreikusitakoak izan arren, leuntzen ez dituztenak, erabakiaren zergatia birplanteatzera eramaten zaituztenak. Balantzea egiterakoan merezi izan du galderari erantzun antzua, edozein delarik ere, denboraren errotak dena xehatzen duelako eta aurrera begiratzera behartu, aurkitzera behartzen zaituztenak. Antzeko zerbait gertatu ote zitzaion.

Ez dago biktimarik. Ez dago borrerorik. Eta kontraesankorra dirudien arren, etengabe aipatzen ditu aita, ama eta terapeuta-psikoanalista. Aita moral zorrotzeko gizona, erlijioari estuki lotua. Infernuaren sugarrek bizitzan erretzen, San Lorenzo iraunkorra. Alaba beldurrean hezi zuena. Misoginoa. Putazalea. Ama: aitari guztiz emana, esperantzaren loreontzian lehortua iritsiko ez den maitasunaren zain. Bizitzeko ez, hiltzeko ezta ere, adorerik gabe. Psikoanalista: dena alferrikakoa izango dela jakin arren joaten da terapiara. Kontziente da kontsultan bakoitzak betetzen duen rolaz. Entzun nahi duena esaten dio eta badakiena itzultzen dio terapeutak. Biktima eta borreroak nahas-mahas berean.

Eta belarrondokoa matxismoari orokorrean eta gizon putazaleari zehatzean, emakumea objektu sexual bihurtzeko momentuan bera ere gizajo bihurtuta. Sexuarengatik ordaintzea kobratzea bezain tristea beharko zukeen, baina ez da. Edo bai? Tristea da sexuan jarduteagatik kobratzea? Larrua jotzeagatik ordaintzea? Ordaintzeak bihurtzen badu zerbait laidogarri, onartuko didazu irakurle, nirea ez ezik, beste askorena ez dela hil ondorengo loriarik merezi duen bizimodua. Eta, gehituko dut, musu-truk egiten diren hainbat, diru-truk egiten direnak baino kaltegarriagoak dira.

Ez da nobela, ez da autobiografia, ez da filosofia, ez da poesia eta denetarik du. Kostatu zait irakurtzea eta esaldiek duten kadentziara, niretzako berria, ohitzera. Irakurri ditut hainbat esaldi lauzpabost aldiz eta ulertu gabe aurrera jo dut. Ez diot egiturarik aurkitu: ez kronologikoa, ez tematikoa. Baliteke nire gabezia izatea, noski. Liburua irakurtzeko moduaz aholku bat: ez irakurri hitzaurrea. Espoilerra egiten duten horietakoa da. Gibel solastzat hartu. Zentzu gehiago du. Nire ustez.

Azken kritikak

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Irati Majuelo

Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria

Ibon Egaña

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Jon Jimenez

Bekatua
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Asier Urkiza

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Europa bezain zaharra
Joxe Azurmendi

Irati Majuelo

Puta
Nelly Arcan

Joxe Aldasoro

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Jon Kortazar

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Asier Urkiza

Meditazioak
John Donne

Nagore Fernandez

Bekatua
Goiatz Labandibar

Jon Jimenez

Artxiboa

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

Hedabideak