« “Gu” orduko “hauek” ba al dugu euskal komunitatea osatzerik “lurraz beste”? | Su festak »
Arrain hezur bat eztarrian / Olatz Mitxelena / Elkar, 2023
Irudimena da guztia Ibon Egaña / Deia, 2023-09-02
Izenburu iradokitzailearekin plazaratu du Olatz Mitxelenak lehen ipuin liburua, Arrain hezur bat eztarrian. Ekar diezaguke gogora mina, ezinegona, itolarria, eta bada horietatik ipuin horietan, min arinago edo larriagorik, ezinegonik, baina beharbada inkomunikazioarena, trabatutako hitzena, hitz egin ezinarena da arrain hezurraren irudiak testuotan sarrienik hartzen duen forma. Ez da hau ipuin liburu tematikoa, baina narrazio guztiak irakurtzen amaitutakoan ohartzen da bat nola zeharkatzen duen errotiko kezka batek liburua, hain zuzen, esan ezinarenak. Bertsotan ari zela bat-batean mutu geratutako neskaren istorioak, gaztelaniaz mintzatzea saihestearren isiltzera jotzen duen gazte herabearen ipuinak, itxuraldatu eta katu bilakatu ostean miauka baino hitz egin ezin duen bikotearenak ematen dute hondoko egonezin horren berri, baina gainontzeko ipuinetan ere bada esatearen eta ez esatearen arteko tentsio hori. Ahotsek hartutako baserriaren inguruko ipuinak ere, akaso, kezka horri bestelako ertz batetik heltzen dio. Estimagarria iruditu zait hondoko kezka bat zein forma narratibo ezberdinetan ager daitekeen liburu bakarrean, eta nolako gaitasuna izan duen Mitxelenak istorio anitzak sortzeko, hala formaz nola edukiz. Aniztasunaren eta koherentziaren arteko oreka zail bat lortzen du horrela liburuak.
Iradokitzailea eta aztoragarria du liburuak azala ere; Xabier Sagastaren ilustrazioak giza itxurako katu eta sai bana irudikatzen ditu kafetegi batean. Egunerokoaren eta arroztasunaren arteko elkarrizketan dabiltza sarri Mitxelenaren ipuinak, errealitatearen eta fantasiaren artekoan, gizakiaren eta animaliaren arteko mugan. Egunerokoarekin, bikote-harreman, familia-arteko erlazio edo lagunarteko enkontruekin lotutako eszenak dira abiapuntu ipuinetan, baina aztoratu egiten da egunerokoa, batzuetan gertaera xume baina durduzagarri batekin: ume bat, trenez bakarrik bidaiatzen duena, eskuz egindako billete batekin. Beste batzuetan fantasiara lerratzen da erabat ipuina, metamorfosi kolektibo bat azalduz. Akaso interesgarrienak, dena den, fantastikoaren eta errealistaren arteko erdibide horretan dauden narrazioak egin zaizkit, errealitatea gehiago interrogatzen dutelako beharbada “Behe-lainoa” edo “Hori dena zor dizut” bezalako ipuinek.
Liburuko lehen ipuinak Sarrionandiaren “Estazioko begiradak” narrazioko aipu ezagun bat dakar, Mitxelenaren ipuinek irudimenaren alde egindako apustuaren adierazgarri: “irudimena da guztia” zioen iurretarrak. Ideia eta abiapuntu interesgarriz josita dago oiartzuarraren lehen liburua, nahiz eta ipuinek ez duten beti esperotako biribiltasunik lortzen. Zenbaitetan, ipuinek zeharbidez hizpide duten herabetasuna narratzaileari berari ere sumatzen zaiola dirudi, eta sentsazioa izan dut ipuina hastera zihoan unean amaitzen zela, neurri batean kontakizunaren klabeak mahai gainean jarritakoan atzera egiten zuela narratzaileak, eta bat-batean ixten zela istorioa. Noski, isiltasunari espazioa irekitze hori izan daiteke irakurleari tartea uzteko modua, baina ipuin batzuetan sumatu dudana ez da irekitasun mota hori izan, ezpada garapen luzeagoaren falta. Xehetasun eta konkrezioetan gehiago sartzea, pertsonaia eta egoerei garapen gehiago ematea hartu dut faltan ipuin batzuetan, izan ere, osagai interesgarri horiekin apur bat harantzago joanda testua urrutira heldu zitekeela iruditu zait maiz. Ipuina genero gisa maite, ezagutu eta errespetatzen duen idazle irudimentsu baten lehen obra iruditu zait Arrain hezur bat eztarrian, ziurrenik etorriko diren beste ugaritan lehena.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez