kritiken hemeroteka

8.522 kritika

« | »

Postal bat desertuan / Julen Apella Santamaria / Balea Zuria, 2023

Zapata batzuk gure garaiari Asier Urkiza / Berria, 2023-06-25

Aurtengo DK Poesia Sariaren irabazle suertatu zen Julen Apellaren proiektua, eta horren bitartez argitaratu berri du autoreak bere estreinako lana, Postal bat desertuan, Balea Zuria argitaletxean. Opera primek beharrezkoa duten indar eta grina orohartzailea antzematen zaio Apellaren lanari, tradizio baten oinordetza bizkar gainean jarri eta aurrera egin nahi izatearena. Literatura inguruari so egiteko tresna zein norbere identitatean arakatzeko gailu gisa darabil poesia autoreak. Unibertso komunak sortzeko bide legez ere bai.

Ni poetiko baten egituraketa suma daiteke, argiro, poemak irakurri ahala. Ni poetiko goseti bat, zapata parea jantzi eta —lokarriekin edo gabe— bizitzaren uhar emankorrari buru egitera deliberatuta. Identitatea, sustraietatik askatzea eta munduan kokatzea dira poema askoren gaiak; Apellak hainbat alderditatik heltzen die gaioi, poema konkretuagoak, inguruari lotuagoak landuz batzuetan, saiakera abstraktuagoak eginez besteetan. Badu joerarik sinboloekiko —izan badira batzuk liburuan errepikatzen direnak: zapata, lokarria, bidea eta abar—, halaber, metafora kutsua dute irudietako askok; haatik, aldi berean lurrari atxikia dihardu eta asmatzen du horiek eszena jakinetan aski modu egokian txertatzen. Lehenengo pertsonak eta bertso libreak ni poetikoa-ren presentzia nabarmentzen dute, eta hark galbahetzen du poetaren ahotsean inguruarekiko tirabiran eraldatzen doan sentimendu sorta eta errealitate konkretu zein funtsezkoa.

Liburuak aire gaztea du, seguruenik gaztetasunaren edo helduaroaren hasierako gatazka —habia uztea, sustraietatik askatzea— punpaka antzematen delako poemen atzean, baina baita erakusten duen gose eta grina literarioagatik ere. Horren seinale dira testuartekotasun erreferentzia ugariak, zita moduan zein aipamen inplizitu gisa emanak eta literaturara ez ezik, bestelako kultur adierazpenetara ere zabaltzen direnak. Idazleak bere mitologia edo unibertso propioa eratzeko erabiltzen ditu, neurri batean, erreferentziok, eta aipuek eragin dezaketen betekada gorabehera, atsegina ere bada ikustea kultur erreferentziak oraindik ere identitatea osatzeko bitarte izan daitezkeela. Bestalde, akaso gaztetasunari egotziko nizkioke baliabide usatuegien noizbehinkako erabilera eta beren borobiltasunean urtzen diren hainbat esaldi. Ez du horrek, dena den, azkenengo emaitza batere zapuzten.

Belaunaldi ezdeus eta gris baten lekukotasuna ere ematen dute poemek, hein batean belaunaldi horren aurka joz, indibidualtasunari eutsi nahian. Bere belaunaldiaren kontrakarrean berresten baitu bere burua edozein idazlek. Ildo beretik, denbora eta giro zehatz bat antzeman daiteke liburuan, garaiaren halako zeitgeist apal, partzial eta zatikatu bat. Bizitzea egokitu zaigun mundualdiaren eta norberaren arteko distantziak bere ahotsetik ematen saiatzen da Julen Apella, eta bideari ekiten dio zapata parea eta konstelazio bat bidelagun, debut oso aipagarri batekin. Bidea hasi besterik ez da egin.

Azken kritikak

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak