kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Liztor mutanteak / Santi Leone / Susa, 2022

Hamar ziztada Asier Urkiza / Berria, 2022-05-15

Santi Leoné lehendik ere ezaguna zen euskal kulturan, iritzi-emaile eta saiakeragile gisa batez ere. Hauxe da, baina, kaleratu duen lehenengo fikziozko lana. Hamar narrazioz osatutako liburua da eta azken aurreko ipuinak ematen dio izenburua lanari, Liztor mutanteak. Ipuin laburrak dira, ustez bata bestearekin loturarik gabekoak. Hala ere, narrazioek badute harremanik hala gaiei nola bestelako ezaugarriei dagokienez. Hari fin batek lotzen ditu eta elkarren oihartzun ezkutua dute.

Nagusiki bi gairen inguruan ardazten dira kontakizunak: giza harremanen gorabeherak —bikote harremanen tirabirak, batik bat— eta bizitza eta fikzioaren arteko erlazioa. Zaputza, damua, koldarkeria eta etsipena bezalako sentimenduek bizi dituzte pertsonaiak. Gehienei eguneroko bizitzarekiko desgogoa nabari zaie, errutinaren atzaparretatik ihes egin nahia. Hori lortzeko fikziora jotzen dute sarri, izan ere, liburuaren izen bereko ipuineko protagonistak dioen bezalaxe, “fantasiak ez badu egunerokotasunetik ihes egiteko balio, orduan zertarako balio du?”. Narrazioetako batzuei kutsu metaliterarioa darie —Jainko astronautak, Zutabegilea edo Neguko bidaia bezalakoei, kasu—. Horrelakoetan plagioa eta testuartekotasunaren moduko auzi literarioez hausnartzen da, besteak beste. Gainerako ipuinak soilagoak dira, gogoeta metaliterarioez horren hornitu gabeak —Sekretuak, Erabakia, Gauzarik errazena behar luke, Ezagutzen duten mutil arraroena naizela esan didate—. Eta, azkenik, aipatutako horien arteko erdibidetzat har daitezkeenak daude, erabat metaliterarioak ez izanagatik fikzioaren eta errealitatearen arteko hartu-emana dutenak oinarri —Violeta Moliner, Viktoria Müller, Hau zerua ote da?, Liztor mutanteak—. Denak ala denak kultur-erreferentzia ez gutxik lagunduta, dela literarioak, dela pop-kultura deritzon horretakoak.

Lehenengo eta hirugarren taldeko ipuinek asebete naute gehien. Bigarrenekoak usatuagoak iruditu zaizkit, interesgarriak bai, baina, nolabait esatearren, ibilbide laburragokoak. Ipuin on batek behar duen irakurri ondoko hedatze eta handitze sentipenik ez didate eragin mota horretakoek, akaso euskal literaturan ondo ustiatutako estiloa denez. Gainerakoak forma zein eduki aldetik emankorragoak antzeman ditut. Horietan autoreak asmatzen du elipsien kudeaketan eta narrazio denboraren antolaketan. Hirugarren pertsonaren hautuak, gainera, on egiten dio kontaketari, gertaerekiko distantzia bat markatzeak bere efektua handiagotzen baitu. Era berean, lehendabiziko ipuinaren ikuspuntu aldaketek eta hirugarrenaren analepsi eta prolepsiek —denbora sekuentziaren atzera-aurrerek, alegia—, esaterako, narrazioa aberasten dute, gaiei behar den konplexutasunez heltzeko bidea emanez, bidenabar. Liburuko ipuinen amaiera ere nabarmenduko nuke, Leonék gehienetan badakielako bukaera irekiak ematen, irakurleak hutsuneak bete ditzan. Hortaz, oro har ipuin-liburu bihurria, jolastia eta geruza bat baino gehiagokoa ondu Santi Leonék. Hamar ziztada, batzuk besteak baino ezten zorrotzagokoak.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak