« Kotoi usaina | Postal bat ur(r)atzean »
Haragia hosto / Juan Ramon Makuso / Balea Zuria, 2021
Edertasunaren ukendua Asier Urkiza / Berria, 2022-02-20
Haragia hosto du izenburu Juan Ramon Makusoren poema liburu berriak. Poesia baizik argitaratzen ez duen Balea Zurian kaleratua, iragan urrian. Argitaletxeak ohi duen bezala, diseinu xume bezain ederrarekin dator Makusoren alea, Imanol Larrinagaren irudia azalean. Bosgarren poesia lana du autoreak; eta ezaguna zaio, hala mamian nola azalean, dagoeneko ibilbide bat egina duela, literaturan zein bizitzan.
Liburu laburra da, hiru atalez osatua, bakoitza izenburu batez lagunduta. T.S Elliot-en aipu bat aurkituko du irakurleak lehenbiziko poeman, aurrerago topatuko duenaren arrastoa eman dezakeena: “Denbora oro beti presente badago/ denbora oro da irredimiblea”. Maisuaren esanak obraren gai nagusietako bat azaleratzen du. Denboraren gaineko gogoetak dira, izan ere, poemok. Denboraren izaera bera ez ezik, denboraren igarotzea eta horrek utzitako markak ere. Denbora absolutu, abstraktuaren eta denbora konkretuaren arteko hartu-emana da poema askoren oinarria; ni poetikoaren barnean uztartzen dira bi-biak, baina arrazoiketaren mailu kolpeka bainoago, dizdizka kanporatzen dira horren inguruko hausnarketak, txinpartak balira bezala, poetikotasunaren geruzan bilduak. Eguneroko estanpak baliatuko ditu autoreak maiz xendra eternaletan barneratzeko, hiriko paisaia, argiaren urradura, euriaren zarra-zarra.
Denborarekin lotura izanagatik, izaera beregaina duten bestelako gaiak ere lantzen dira. Galera da horietako bat, hutsa edo haustura. Era askotakoa izan daiteke berau: Bitzitzarekikoa, Herioren abaroan; gizartearekikoa, norbere identitatean arakatzeko asmotan; maite ditugunekikoa, doluaren aurpegi garratzekoa. Hutsune horretan, baina, bizitzen ikasi nahi du poetak, ikasi beharra du, “oinazea hari batean bildu”-z. Ilunaren, hutsaren, amildegiaren halako sare lexikal bat osatzen du Makusok: isiltasuna, bakardadea, izotza, oihua, odola. Memoriaren zipriztin horiekin tindatzen du denbora. Beste elementu batzuek izaera iheskorragoa dute, baina nahitaezkoak suertatzen dira aurrekoen zubi gisa; begirada eta itsasoa, esaterako. Iluntasunak iluntasun, poesiak badu, ordea, ukenduaren grazia, zauriak orbaindu eta norbera biziberritzeko gaitasuna: “Ederra da bizitzaren oihartzuna”.
Ondo eusten diote poema liburuari hiru atalek. Lehenengoa eta azkenekoa dira mamitsuenak, erdikoak lotura lana egiten duenez. Poemetako hizkuntza leuna eta geldoa, denboraren oharkabeko astuntasuna sentitzerainokoa —lerro laburrek ere laguntzen dute horretan—. Irudi bortitzek apurtzen dute tarteka geldotasun hori. Arinak ere badira poemok, bere laburrean iradokitzaileak. Halere, zenbait piezatan poetaren imajinak ez zaizkit behar bezalako argitasunez agertu, beharbada hitz hautaketa lausoegiarengatik. Makusoren pintzelkadak irudi ederrak uzten ditu; edertasun horri bisturiaren zehaztasuna batzea, ordea, onuragarria zatekeelakoan nago. Sentimenduen arakatzean eta irudien fabrikazioan koxka bat gehiago estutzea, alegia. Edonola ere, ukendua dakarte Juan Ramon Makusoren poemek, edertasunaren ukendu apala.
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi
Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez
Jon Jimenez
Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi
Asier Urkiza
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Nagore Fernandez
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Aiora Sampedro
Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Jon Jimenez
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Asier Urkiza
Girgileria
Juana Dolores
Nagore Fernandez
Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin
Aritz Galarraga
Teatro-lanak
Rosvita
Amaia Alvarez Uria