« Historia postnazionalerantz | Historia nagusia eta istorio txikiak »
Jende normala / Sally Rooney (Irene Aldasoro) / Alberdania, 2020
Zer da normala izatea? Nagore Fernandez / Berria, 2021-04-11
Ez naiz ni etiketen oso zalea. Are gutxiago, izendapen horiek norbanako bakoitzaren askatasuna mugatzen eta nola bizi eta jokatu behar dugun inposatzen badute. Horregatik eman zidan atentzioa mundu mailan sona azpimarragarria izan duen Sally Rooneyren Jende normala eleberriak. Zer da, bada, normala izatea? Zer ez da normala izatea? Nork egiten du epaia? Nork erabakitzen? Galdera horiek guztiak etorri zaizkit liburua irakurri aurretik, eta, ezinbestean, aurrejuzguek ainguratu naute hasiera-hasieratik. Orrialdez orrialde aurkitu dudana, ostera, oso bestelako hausnarketa izan da. Izan ere, idazleak konbentzionalak ez diren bi protagonista sortu ditu. Bi nerabe. Araututako gizartearekin identifikatzen ez direnak. Leku propioaren bila dabiltzanak. Gizartearen presioa jasan eta horren biktima direnak. Dituzten harreman sexualak eta praxia ere konbentzionala denaren mugetatik haratago doa. Duda barik, egungo gizartearekiko kritika zorrotza ezkutatzen da eleberrian, baina, batez ere, izan behar garen horren inguruko hausnarketa.
Pertsonaien karakterizazioan, hortaz, maskulinitate eta feminitate ereduen lanketa ezohiko bat antzeman daiteke, hegemoniko deitzen den horri buelta bat ematen diona. Ordea, kasu batzuetan egin nahi den kritika esplizituegia begitandu zait, agerikoegia nire gusturako, batez ere, hasiera partean, liburuak institutu garaiko eleberriaren traza duenean: nerabeen gorabeheren olatuan, espero izateko jarrerak antzeman ditut pertsonaiengan, nahiko intuitiboak, eta, zenbait kasutan, klixez beterikoak. Oro har, pertsonaiak sortzeko idazleak erabili duen perspektiba asko gustatu zait, eta horrekin eman nahi duen mezua ere bai, nahiz eta zenbait unetan ez zaizkidan oso sinesgarriak egin.
Aurrekoaren kontrapuntu bezala, alderdi kronologikoa fintasun handiz landu duela iruditu zait. Denboraren iragaitea nahiko gidatuta eta markatuta ageri zaigu, irakurleak kapitulu bakoitzaren hasieran aurreko pasartetik zenbat denbora pasatu den jakingo du zehaztasun osoz. Salto horietan, elipsiak dira protagonista, eta horrek erritmoa ematen dio kontakizunari. Kapituluetan bertaratzerakoan, gainera, zurrunbilo batekin egin dut topo gehienetan, orainaldiko gertaera batekin hasi arren, narratzailearen mintzoak denboran atzera egiten baitu etengabe, lehen mailako jazoera batek, berariaz, beste bati tira egingo balio bezala, irudi bakar batek beste mila oroitzapen berpiztu balitu bezala. Hain da lausoa eta inplizitua atzera begirakoa, ezen irakurlea ohartzerako espiral horretan murgilduta egongo den. Ez da teknika berritzailea hori, kontrara, esango nuke usu ikusten dela, batez ere, irakurleari, modu disimulatu batean, kontakizuna osatzera datozen datuak eman nahi bazaizkio. Baina, idazleak darabilen, eta Irene Aldasoro itzultzaileak euskarara horren ondo ekarri duen estilo sotil hori, batzuetan proustiarra ere izan litekeena da espero ez nuena, eta, nola ez, gehien gustatu zaidana.
Bere alde ilun eta argiekin, baina, zer pentsatua ematen duen eleberria ondu du oraingoan idazle irlandarrak.
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Asier Urkiza
Paziente isila
Alex Michaelides
Nagore Fernandez
Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Mikel Asurmendi
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Jon Jimenez
Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz
Amaia Alvarez Uria
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Aitor Francos
Urrats galduen hotsa
Luis Garde
Jose Luis Padron
Simulakro bat
Leire Ugadi
Ibon Egaña
Bigarren sexua
Simone de Beauvoir
Mikel Asurmendi