kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Isiltasunaz hunatago / Jose Angel Irigaray / Pamiela, 2020

Oinak lurrean, begirada zerumugan Irati Majuelo / Berria, 2021-03-28

Eguna iragan ahala argiaren kolorea, intentsitatea, beroa aldatzen doan eran, hala antzaldatzen da Irigarairen poesia bere azken liburuan, argisentitik ilunabarrera bizitza oso bat igaro baitaiteke zenbaitetan. Goizalbako izpi grisekin egiten du lehen hitzordua munduarekin, haur xaloak abiatzen du bide ezezaguna; eguzkia gordetzean egiten du bat isiltasunaren mugako desertuarekin, behinolako umea jada arrotz zaiolarik. Tartean, mundu intimo zein kolektiboari behatzeko lurrak eta mugarriak, bidaiak eta antzezlekuak, idazle ezagunak eta ahanzturan geraturiko izenak. Bide luzekoa da poema-bilduma hau, gorabeheratsua eta intuitiboa, azken hamabost urteetan, isiltasunean baino, isiltasunaz hunatago ibili baita iruindarra arakatzen, hitzen argi-itzalak bilatzen, iragaitza, balizkoa eta izendaezina hitzendatzen saiatzen.

Hari fin bat dago poema guztiak lotzen dituena, izan bata bestearen luzapen posiblea delako, izan erreferentziak konpartitzen dituztelako edota halako giro etereo batek biltzen dituelako. Bidaia gidatzen duen begirada da lokarri hori, bildumaren hasieran zein amaieran nabarmentzen dena batik bat, egunsenti eta iluntzeak garbitasuna emanez poetaren behakoari, eta liburuaren erdialdean nahasiago bilakatzen dena kontrara, prosazko poemetan bereziki. Halakoetan, gehiegizko erreferentzialtasunak galtzen du poemari soiltasunak ematen dion indarra, gainerako ataletan Irigarairen bereizgarri dena. Izan ere, interesgarria da berez guztia agerian uzten ez duten poemek iradokitzen dutena, erakusleiho-garai honi aurka eginez, baina sinbolismo antzurik gabe, hitzen artean arakatzeko gogoa pizten dutenean bertso-lerroek, esanahiaren ulermen propioa lantzearen plazera eskaintzen dutenean.

Naturak ematen die lasaitasuna eta oinarria poema askori, gizakiak mundu abstraktuan hegaldatzeko duen joerari hegoak moztuz, poesia lurtarrago baten mesedetan: “Badenekoa taigabe garatzen da/ lurrunduz doa airean balizkoa”. Hortaz, giro idiliko bat sortzeko baino, bi oinak lurrean finkatzeko darabil Irigaraik natura, begirada zorutiar bat lantzeko, zerutiarra baino: “Ortziari begira/ inoiz baino gehiago sentitzen zara/ lurtar”. Halaber, iragangaitza dena harrapatzeko ezintasuna nabarmentzen da, izadiaren indarra azpimarratzeaz batera: “Iragaitza zure egin eta/ hitz bilakatzeko afanean/ zenbait ele idatzi dituzu harean/ —zubi, aterbe, iskilu, mugarri…—/ itsasgorak ezabatuak dira ondotik”.

Alabaina, intimismo filosofikotik haraindi, gizakiaren portaerei eta egungo munduari buruzko kezkak plazaratzen ditu poetak: bortxaren min ezin ekidina, lehengo eta oraingo erbesteratuak, gosetearen tragedia, emakumeen zapalkuntza… Iraultzari buruzko hausnarketak tartekatzen dira gaztaroko oroitzapenekin, baina betiere gizaldi honek bizi izan duen munduratzea agerian utziz: “Minez ereindakoak dira/odolez ongarrituak/ bizi zaituen mundua/sustengatzen duten habeak/ eusten dioten ihardunbideak,/ ez dela zure erru, diozu (…)”. Eta hala ere, gogoeta, memoria, kritika eta sentsazio zurrunbilo horretatik bada artean-artean lotsati ageri den argi izpirik, azken batean, “hala ere, bizi-poza zenion/ inoiz ez dela berant/ kanpoan zain dagoela bizia”.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak