« Galeraren ni poetikoa | Bizitzaz betetako uda »
Dendaostekoak / Uxue Alberdi / Susa, 2020
Dendaostea erakusleihora Irati Majuelo / Berria, 2020-10-11
Garai baten historia apaletan gordeta dakarren denda baten kronika literarioa. Hori da Uxue Alberdiren Dendaostekoak liburuan aurki daitekeena. Bi ahizpak 1970eko hamarkada amaieran gazte-gazterik irekitako denda behaleku gisa harturik, errepaso politiko-soziala egiten dio ordutik gaur egunera arte Elgoibarrek eta bertako merkataritzak izan duten bilakaerari. Eta horrekin batera, herri-dinamikek, harreman moldeek, ohiturek; ezinbestean elkarri lotuta egon baitira.
Kronika honen indargune nabarmenetako bat enpresa txiki eta familia girokoei egiten dien erradiografia zorrotza da: zer esan nahi zuen dendan jaioa izateak, zer ikusten den salmahaitik, nolakoa den dendariaren bizitza. Asko hitz egin da Euskal Herrian industriak izan duen garrantziaz, baina ez hainbeste merkataritza txikiaz eta horrek gizarte-konfigurazioan izandako eraginaz. Hala, herri industrial batetik, Debabarrenaren muinetik ari zaigu Alberdi dendek XX. mendean izan duten funtzioari buruz, sozializazio eremu gisa izan duten garrantziaz, topaleku eta elkar zaintzarako konfiantzazko gune izan diren heinean. Desagertzen ari den espezie baten argazkia.
Liburuaren beste gako garrantzitsua da “feminitatearen eremu” kontsideratutakoak (joskintza, dendari lana, emakumeen arteko ahizpatasuna, amatasuna, etab.) dendaostetik, alor pribatutik, publikora ekarri izana. Balioa eta garrantzia aitortzeaz gain ikusezin izan diren lan eta praktikei, Alberdik eremu hori birdefinitu eta berezko duen izaera politikoa ikusarazi du. Topiko eta usteetatik aldenduta, XX. mende amaieran bi emakumeren bizitzen konplexutasuna eta kontraesanak jartzen ditu begi bistan, mertzeria batek egin dezakeen lan soziala eta liburu-denda bat izan daitekeen gune iraultzailea. Denda baten bueltan sorturiko harreman, bizipen eta irakaspenek beste dimentsio bat hartzen dute kronika honetan.
Ahozkotik oso gertuko hizkera darabil, bizitasuna eta bat-batekotasuna nabarmentzen dira estiloan. Ezin zen bestela izan, dendariei eman baitie gordin-gordinean hitza, euren ahotsetik egiten du solas liburuak. Idazlea hor dago, baina parte hartzea bainoago nabari da presentzia, eskuaren partez belarria. Bestelako leku batetik idazten du oraingo honetan Alberdik: entzule arretatsuaren bigarren lerroa hartu du. Kronikagileak entzule ona behar baitu izan beste ezeren gainetik.
Denda baten kronika dela esan dugu, ez litzateke gutxiagorako ere, protagonista dituen bi emakumeen bizitzetan kakotutako memoriaren mataza dela esatea. Izan ere, Elgoibarko Pitxintxu dendak denetarik hartu du atzeko almazenean: Marx eta mertzeria, parranda eta presoak, feminismoa eta sexua, artea eta ekonomia. Baina batez ere, lana. Lana, lana eta lana. Mostradore zein errezelen beste aldera dagoen horrek pentsatu eta egin behar izaten dituen guztiak ematen ditu ezagutzera kronika eder honek. Aitortza bat langile konprometituei.
Eta hala ere bizi! Mendi-igoerek, emakume taldeak, poteoak edo amatasunak ez baitute etenik denda martxan egon arren. Bizi grina dario orrialde bakoitzari, heriotza, jaiotza, uholde eta tiroketen gainetik, eta hori bizitza disfrutatu duten emakume pareari zor zaio. Hala izan bedi aurrerantzean!
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez