« Argiari begira | Subjektu poetikoen elkargunea »
Blues bat bizitzari / Patxi Ezkiaga / Balea Zuria, 2019
Bluesman baten lerroak Alex Uriarte / Gara, 2020-02-22
Otis Redding badiako kaian eseri zen, aireplano eroriei kantatzeko blues bat. Txistea dirudien arren, Ruper Ordorika “Zaindu maite duzun hori” oroz entzuna ez den beste abesti batekin ezagutu izan duen gutxiengoaren parte naiz. Izan ere, Bernardo Atxagak idatzi zion abesti-letra batekin agertu zitzaidan oñatiarra, Otis Redding bluesman handiaren izena aipatzen duen “Berandu dabiltza” ereserkiarekin, hain zuzen. Orduan hasi nintzen georgiarraren jarraitzaile izaten. Eta, jakina, zale denaren betiereko lege ez-idatzietako bati men eginez, bere pareko konparazioen bila hasi eta kargutu nintzen geurean ere bagenituela bluesaren magoak; agertoki handietan jotzen ez duten izarrak ere bagenituela ezagutu nuen. Bueltan ezer eskatu barik bizitzari hainbeste blues eman zizkion horietako bat Patxi Ezkiaga Lasa (Legorreta, 1943-Irun, 2018) da.
Narratiban, saiakeran edo musikagintzan ere ibili arren, nago legorretarra orain arte irakurri dudan poetarik pisutsuenetakoa dela. Felipe Juaristik hura irakurtzea gomendatu zidan Idazle Eskolan; zera zioen: olerkigintzan, erritmoa, kadentzia eta musikaltasuna nahitaezkoak dira. Handik urteetara, zorionez edo tamalez, zuzen zegoela frogatu dut, Juaristik berak eta bere lankideek Ezkiagaren olerki-antologia bat —”Blues bat bizitzari”— argitaratzean (Balea Zuria, 2018). Ezkiagak, beste edozein poetak legez, bere inguruko errealitatea deskribatzen zuen, baina, poeta gutxik bezala, gauza zen irakurle desberdinen errealitateak berearekin bat egitera gidatzeko. Idazlearen eta irakurlearen artean —ez oso maiz— sortzen den txinparta hori sutzarra bihurtzen maisua zen.
Badira zenbait sasi-berrikuntza “bere” azken obran: Ezkiaga naturako elementuak sakonki jorraturiko egilea izanik, lan honetan giro hiritar edo urbanoak ere bere lekua hartzen du. Autoreak bere bizian zehar ezaguturiko habitaten lorratza izan liteke hori. Dena dela, naturari zukutzen dion mistizismotik uriarekin loturiko industrializazioaren kritika sozialera egiten du salto, lanaren aniztasuna hauspotuz. Langaiei helduta, Ezkiagak bizia erdigunera dakar, izenburutik hasita: heriotza bizitzaren parte gisa ulertzen du. Hain zuzen ere, baina “nik badakit bizitzak / bakarrik eman diezagukeela / bizitzaren onena” diosku “Udazkeneko hamar kanta” deritzon ataleko zazpigarren zatian, aipatutakoari keinu eginez.
Moldeari dagokionez, tankera anitzeko testuak lantzen dituen egilea da. Sonetoetatik haiku itxurako poemetaraino doa, bere idazkerari jazz zein blues musikari darion mugimendua txertatuaz. Mugimenduaz gain, haren hezkuntza musikalaren hamaika agerkari ere erakusten ditu obran zehar: Chick Corea-ren jazza, Lili Marlene, Loiolako bariantearen balada, Xabier Lete, Mikis Theodorakis, Blues Cacereñoak, Blues inozentzia galduari… Patxi Ezkiaga, euskal letren irlan, tradizio zaharraren enborretik datorren azken idazletzat jo izan dute, euskal klasikoak, ingelesak nahiz gainontzeko literaturetakoak bikain ezagutzen zituena; hori bai, aurrekariak ederto ikasiagatik, euskal sorkuntzari akorde eta partitura berriak ekarri dizkion susmoa dut eta iturri zaharretik ur berria atera duen ustea.
Nerabezaroan, pribilegiatu sentitu nintzen bizitzak Ruperrek abestutako bertso-lerro hura ezagutzeko parada emateagatik. Iluntzeak ematen nituen Otis Redding badiako kaian eserita imajinatzen, aireplano eroriei blues bat kantatzen. Orain, egunak ematen ditut Ezkiaga Madrilgo aldirietan jarrita irudikatuz, tren-bagoi herdoilduei olerki bat idazten. Eta, bitartean, zer esango dizuet, ba… zaindu maite duzuen hori eta abestu blues bat bizitzari.
Bidaideak
Agurtzane Intxaurraga / Arantxa Iturbe
Javier Rojo
Abaro
Itxaro Borda
Igor Estankona
Analfabetoa idazle
Agota Kristof
Irati Majuelo
Erle langileen amodioak
Aleksandra Kollontai
Ibon Egaña
Urrats urratuak
Askoren artean
Javier Rojo
Hiruki gatazkatsua
Marina Sagastizabal
Nagore Fernandez
Naparra, kasu irekia
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Eros
Eric Dicharry
Javier Rojo
Bidasoan gora
Eneko Aizpurua
Mikel Asurmendi
Ibaiertzeko ipuina
Oihane Amantegi Uriarte
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Argiantza
Pello Lizarralde
Hasier Rekondo
Nola gorde errautsa kolkoan
Miren Agur Meabe
Javier Rojo
"C'est la vie" kantatzen dute zaharrek
Karlos Zabala
Arrate Beristain Uriarte
Ibaiertzeko ipuina
Oihane Amantegi Uriarte
Rafa Ugalde