susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Korapilo mataza | Hitzen paradisuan »

Gauez harrizko zubiaren azpian / Leo Perutz (J.M. Olaizola "Txiliku" / Joxe Mari Berasategi) / Elkar, 2019

Lehia urrunetik Javier Rojo / El Diario Vasco, 2019-12-28

Euskal irakurleek aspaldian izan zuten Leo Perutzen (1882-1957) literatura ezagutzeko parada, Pragan jaiotako idazlearen “Bederatzietatik bederatzietara” nobelarekin. Eta oraingoan, idazle honen beste idazlan bat dastatu dezakete, J.M. Olaizola eta Joxe Mari Berasategi itzultzaileen lanari esker. “Gauez harrizko zubiaren azpian” izenburuarekin argitaratu da. Irakurlea liburu honetara hurbiltzen denean jasoko duen lehenengo inpresioa narrazio bilduma baten aurrean dagoela izango da. Izan ere, idazlan honetan azaltzen diren atalek ipuin beregainak ematen dute hasiera batean. Baina poliki-poliki irakurtzen hastean jaso duen inpresio hura aldatuz joango da.

Lehenengo eta behin, pertsonaiak errepikatzen direla ohartuko da eta gero badagoela atal guztiak lotzen dituen haria ere, hari itxuraz xumea, baina bildumari koherentzia osoa emango diona, atal guztiek zentzua hartzen baitute hari horretan betetzen duten lekuaren arabera. Denbora eta lekuaren aldetik kokagune zehatza dugu: argumentua Pragan kokatzen da, XVI. eta XVII. mendeen artean. Eta narrazio osoa bi pertsonaiaren arteko lehia edo kontrajarpena izango balitz bezala antolatuta dago: batetik, Rudolf II.a enperadorea eta, bestetik, Mordechai Meisle judu aberatsa dira lehia honetan parte hartzen duten pertsonaiak. Elkar ezagutu gabe, elkarri eragiten diote, eta elkarreragin sotil horren azpian mugitzen dira beste pertsonaiak eta gertatzen zaizkienak. Rudolf II.ak enperadore apetatsu eta ergela dirudi; Meisle judu aberatsak enperadorea urrez hornitzen duen bitartean bere botere ezkutua areagotzen du. Istorioan errealismoa eta fantasia elkartzen dira, ametsezko eta magiazko mundua eta errealitatezkoa parez pare suertatzen direlarik, beste testuinguru batean errealismo magiko deitzen zenaren antzeko planteamenduaren bidez. Eta honez gain, narrazioaren ikuspuntua ere aipatu behar da, irakurlea liburua irakurri ahala konturatuko den bezala idazlearen garaitik eta idazleak bere bizitzan ezagututako aldaketetatik kontatuta baitago, lainoen artean galdutako mundu baten oroimena azalduz eta ezinbestez galera horrek utzitako hutsunean tristeziaren aztarna utziz.