kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Mila ezker / Garbiñe Ubeda / Susa, 2009

Eskerrak Aritz Gorrotxategi / El Correo, 2019-02-23

Orain urte batzuk, Garbiñe Ubedak “Mila ezker” izenburuko saiakera interesgarria kaleratu zuen ezkerrei buruz. Ezkerra naizen aldetik, are interesgarriagoa, berezitasun hori oso hurbiletik bizi izan baitut beti. Zorionez, joanak dira ezkerrei ezker eskua erabiltzea debekatzen zitzaizkien garaiak. Nik ez dut horrelakorik bizi izan, baina, txikitan, mezetara joaten nintzenean, ezker eskuarekin egiten nuen aitagurea, eta, behin, atso batek kargu hartu zidan, eskuinarekin egin behar zela, eta ez ezkerrarekin. Izan ere, eskuinek eskuin-ezker egiten dute errezoa, eta ezkerrok, berriz, ezker-eskuin. Eta, antza, horrek aldrebestu egiten du Jainkoaren aldeetan eserita daudenen ordena eta hierarkia. Urte batzuk geroago, ipuin bat eskainin nion gaiari, futbolaren mozorropean. Aurrelaria penaltia zer aldetara jaurti behar duen erabakitzen ari da; atezaina, berriz, bere burua zer aldetara botako duen. Biek aukeratzen dute alde bera, atezainaren ezkerraldea. Jaurtitzaileak fedeagatik jaurtitzen du bere eskuina (Jainkoa esertzen den lekua delako); atezainak, berriz, bere ikastetxeko apaizak gorrotatzen zituelako, ezkerrera botatzen du bere burua, hura baita alde heretikoa. Arestian esan bezala, ezkerra ala eskuina zaren arabera, eserleku horiek aldatuta egon daitezke. Eta, jakina, zerua bera ere aldatuta egon daiteke mapan.

Halaber, eskola garaian traumatizatuta ibili nintzen narrasa nintzelako. Eskuz idazten genituen gauzak koadernoan, eta nik beti uzten nituen zirriborroak. Horrek, jakina, zerikusia zuen noten azken emaitzan. Denborarekin ohartu naiz zirriborroen arrazoia ez zela nire narraskeria, nire ezkertasuna baizik. Hasi idazten ezker eskuarekin ezkerretik eskuinera, eta ikusiko duzue zer gertatzen den eskuaren ertza tinta idatzi berriaren gainetik pasatzen baduzue. Egia da neurologoek ezker hemisferioarekin eta sormenarekin lotzen dutela ezkerra, baina has zaitez azalpen zientifiko horiek ematen orduko OHOko irakasleei… Edo nola esango nien, bada, Kafka ere ezkerra zela, zomorro eta zoko itogarri horiek guztiak ezker baten eskutik atera zirela? Azken batean, batek daki zenbat zor dion Kafkaren unibertsoak idazlearen beraren ezkertasunari…

Bestalde, ezker-eskuinen ikuskeraren berezitasunak oso nabarmenak dira hizkuntzari dagokionez. Garbiñe Ubedak dioenez, ezkerra, ezkertia, gaucher edo gauchère da frantsesez. Gaucherie esaten zaio abilidade ezari eta gauche edo maladroit erabat baldarra denari. Gazteleraz ere berdin, cero a la izquierda izatea leporatuko zaio ezdeusari. Aldiz, brazo derecho esango diogu konfiantza osoa duen laguntzaileari eta ojo derecho oso kuttun dugunari. Bestalde, hor dugu ohetik “ezkerreko hankaz jaikitzeak” dakarren desastrea. Denok dakigu, halaber, italierazko sinistra hitzak duen konnotazio ilun eta madarikatua. Euskaraz erreferentzia bakarra topatu du idazleak. Gorrotoa “ezkerreko begiz jota” adierazten dela. Susmagarriki, oso lotuta daude gurean “eskuina” hitza eta “eskumen” eta “esku” kontzeptuak. “Eskuin”, “eskumen” nahiz “zuzen” eta “zuzenbide” hitzak adierak bakarrean bilduta ikusiko ditugu ingelesez, frantsesez nahiz gazteleraz: “right”, “droit” eta “derecho”, kontzeptu desberdin honek denak noizbait bat eta bera izan direla iradoki nahiko baligute bezala. Ubedak Spike Leeren filmeko izenburua dakar gogora. Do the Right Thing. Alegia, izan eskuina, jokatu zuzen.

Hortaz, heteropatriarkatuari arrazoi osoz leporatzen zaion hizkera sexistarekin batera, esan daiteke agintean aspalditik dagoen eskuinen pentsamoldeak gauza bera egin duela historikoki ezkerrekin, alde hori estigmatizatzeraino. Ezkerrek eskuinen mundura moldatu behar izan dugu orain gutxi arte. Zenbat objektu ez ote dauden pentsatuak eskuinentzat: guraizeak, musika-instrumentuak, erlojuak, poto-irekigailuak… Are gehiago, bere burua ezkerrekotzat eta progresistatzat duten eskuin askok zenbatetan egin dute ezker baten larruan jartzeko ariketa?

Munduko ezkerrok, batu gaitezen behingoz gure eskubideak defendatzeko eta bazterketa honekin behin betiko amaitzeko.

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak