susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Maitasun mugagabea | Haizea »

Atzo / Agota Kristof (Eskarne Mujika) / Alberdania/Elkar, 2003

Erroen desira Asier Sarasola / Gara, 2003-04-05

Deserrotuen istorioa dugu Atzo, Agota Kristoffen laugarren nobela hau. Protagonista deserrian bizi da, idazlea bera bezala (eta ez dira honetan parekotasunak amaitzen), ihes egiteko beharrean ikusi zuelako bere burua hamabi urte zituela. Sustraiak haizkorakada hiltzaile batez mozten saiatu zen, eta izena ere aldatuko du herrialde berrira iritsitakoan. Nortasun berri bat. Nortasuna agiriek diotena baino sotilagoa da aldiz, eta ez dira horren erraz ixiltzen iraganean egindako orroen oihartzunak. Errorik gabeko protagonista beraz, errari bizitzea derrigor duena. Arrotz, atzerritarra delako. Arrotz, idazlea delako. Arrotz, bakartia delako.

Aitzakiotaz ederki baliatzen da Kristoff etorkinen bizi-kondizio latzak salatzeko eta bizi amaiera lazgarriak azaltzeko. Aberria sabelean dutenak eta iraganean. Nahita aipatzen ez diren herriak, hiriak, herrialdeak. Deserrotze globalizatuaren isla. Idazlea dugu Tobias protagonista, babes-herriko hizkuntza darabilena hasieran, ama-hizkuntzara jotzen duena herkideak azaltzen zaizkionean bizitzan, eta asaldatzen duten korapiloen nobela aritzen du gauero. Hortan datza bere idazle grina. Horregatik Atzo, atzera begiratuz idazten duelako Tobiasek. Dioten letren errepublika, tigreak ixilarazteko ihesbidea bizi berri baterantz. Pertsonaia bakartiak marrazten dira eleberrian. Zerbaiten jabe izateak, lanaren jabe adibidez, edo nahiak bederen, asetzen ez dituenak, euskarri antzera norbait nahi luketenak. Maitasunaren bandera astintzen dutenak. Maitasun ezinezkoak, maila sozial ezberdinen halabeharrezko mugen eta ixilpean gordetako harresi moralen poderioz. Protagonistaren haurtzaroan gogora iltzatu neskatila oroi, bere noraezaren gidari bilakatzen dena eta idazlearen kasualitateak Tobiasen bizitzan berragertaraziko duena. Maitasun ezinduak, noraezaren geltoki bezala. Zeinetan ohe eta bazka bero soilek emakume/ama izena hartzen duten. Ametsetan eta arrastaka, horrela bizi du maitasuna deserrotuak.

Eta guztia, Kristoff hungariarraren ohiko moduan. Esaldi laburretan bildutako kontakizuna, deskribapen zabalak alde batera utzita, xehetasunen katalogorik gabe, ez-idatzia iradokiz. Haria eta mamia. Mezua ahalik eta garbien irits dadin. Jatorrizkoaren (frantseseraz, Hier) ezezagutza aitortuz, esan Eskarne Mujikaren itzulpenak ez duela inolaz ere zailtzen irakurketa eta ez dirudiela bidean aberastasunik galdu denik, izan ere, ez da lehenengo aldia Agota Kristoffen mundua euskaratzen duena. Era berean, ez dago lirikotasunaren ukapenik, aitzitik, protagonistak luma dantzatzen duenean erregistro-aldaketa nabari da, jantzi poetiko finez gogoetak, protagonistaren liburuaz haurdun Atzo. Honela, maldan behera baina ez amiltzen, iragaten dira orriak, eta bata bestearen atzetik kateatzen dira gertakizunak erritmo biziz.

Eta iraganeko orroen oihartzunak, eguneroko tiktak-a direlarik, Tobias erloju-fabrika batean jartzen du lanean idazleak, denboraren eskuburdinak lanbide. Galtzaileen ironiaren printza bat, Atzo umore goibelez blai baitago. Deserrotuen begirada goibelaz, deserrotuen irribarre garratzaz. Aspalditik ezagun ditugunak bazter txiki honetan.