susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Autopsia | Idazlearen mamuak »

Baina ez lukete han egon behar / Asier Osinalde / Erein, 2017

Klik, argazkia Iratxe Esparza / Gara, 2017-12-16

Interesgarria da zinez Asier Osinaldek argitaratutako lehenengo lana, izenburutik hasita azken punturaino, nahiz eta irakurle honek pentsatu pertsonaiek momentu zehatz horretan han egon beharko luketela. Bada, protagonista bakoitzaren istorioa deskubritu ahala, irakurleak ipuin-liburuaren azalean hutsik dauden hamaika markoei argazkiak jar diezazkieke:

Lehenengoan, Albert Zimmermann eta Giulliano Marionetti geneuzkake; elkar ezagutzen ez duten bi gazteek amets galduen etsipena daramate begiradan eta kontakizunen zikloa irekitzen dute. Hurrengo argazkian Oscar Exposito izena omen duen mutila legoke, Euskal Herrira heldu berria den argentinar torturatua; Idoia eta Wolfangen irudia hirugarrenean ikus genezake, zeintzuei gaixotasunak etorkizun oparoa ukatzen dien. Klaus eta Anna beste batean leudeke, adinak eta bizirik sentitzeko atxikimenduak dakartzaten jakinduriaren eta pazientziaren erakusle. Angel Mari Hernandez beste baten bizitzaren lapurra da eta haren argazkia Johann Schollenaren ondoan jarriko luke patuak, atzean geratu den arrakastaren goxotasuna berriro ere dastatu nahi duen gizon desesperatua. Martin Irizarrek Austerren eleberri batetik berreskuratutako protagonista obsesiboa ematen du eta bere nortasunaren esentziaren bila dabilela, harena Mari Carmenen argazkiaren gainean legoke, familiatik ihes egiteko nahian neke eginda agertuko litzaigukeen emakumea. Juan Marik, ordea, jubilatuaren zimurrak ditu eta, monotoniaren zama bizkarrean, ordenagailuaren aurrean eserita egongo litzateke. Mariorena azken-aurreko argazkia genuke, bizikletaz aldapan gora doana, aitaren usadioak atzean utzi nahi dituelako; eta, azkenik, Giulia menderakaitza irudikatu ahalko litzaioke.

Ezuste atsegina izan da erreparatzea ipuinak zein konturekin dauden eraikita eta zein indar duten irakurlearen arreta osoa bereganatzeko. Hasiera batean inolako loturarik gabeko narrazioak diruditen arren, “Ez zara oraindik eroriko” hirugarren ipuin zoragarritik aurrera hariak lotzen has gaitezke; izan ere, autonomoak izango balira bezala aurkezten dira, baina nago ipuinek oso baten parte direla hartzekotan esanahian irabazten dutela. Horregatik, Osinaldek proposamen erakargarria sortu duela iruditzen zait, irakurketak bi aukera eskaintzen dituelako, eta bigarrenaren alde eginez gero —loturak sumatu, gaiak gurutzatu, pertsonaiak identifikatu— irakurleak modu ezberdinetan jasoko ditu istorioak. Are gehiago, protagonistekiko pertzepzioa eta sentsibilitatea ere itxuraldatuko dira sarritan haien erabakiak ulergarriago bihurtuz. Badaude, beraz, pertsonaiak eta arazoak elkartzen direnak, baina denbora-espazio kate saihestezinak indarra irabazten du narrazio guztion lokarria izanik.

Orduan, esanak esan, ipuinek ziklo bat osatzen dutela pentsatzen dut. Short story cycle; izan ere, irakurraldian kontakizunen konbinaketa ezberdinak egiteak ez du eraginik osoak sorrarazten duen elkarrekiko erlazioan eta esanahian, lehenbailehen ohartzen baikara lotura berezi bat dagoela ipuinen artean. Testuak irakurle aktibo bihurtzen gaitu, nire ustez gozamena eta zorroztasuna areagotzen dituen ezinbesteko ezaugarria; gainera, ipuinetan meheki harilkatuta dauden detaileak gure eskuetan ditugu, ez dezagun gal istorio bakar bat osatzeko daukagun aukera. Alabaina, badaude bi ipuin esangura berezia daukatenak eta mugiezinak direnak: lehenengoa, “Two typical irish guys in a tavern”, eta azkena, “Lehendik elkar ezagutuko balute bezala”; batak ipuinen zikloa irekitzen du eta besteak itxi; beraz, biak erabakigarriak eta berebizikoak liburuaren zentzu osoa baieztatzeko. Dena den, zeu zara, irakurle, argazkilaria.