kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Poesia kaiera / Alfonsina Storni (Uxue Alberdi) / Susa, 2017

Itsasoa besarkatu baino lehen Hasier Rekondo / Berria, 2017-06-04

“Harriaren ondoan jaio nintzen, mendi baten magalean, primaderako goizalde batean, lurra, loaldi luzearen ondoren, berriro ere lorez koroatzen ari zela. Jaiotzeaz bat, amak balada zaharrak kantatuz ehundu zizkidan lehen arropak, etxeko ogiak bere usain familiarra hedatzen zuen gure etxe zaharrean, eta nire anaiek olgetan ziharduten pozarren. Alfonsina jarri zidaten izena: arabieraz, edozertarako prest dagoena”.

Alfonsina Stornik (Capriasca, Suitza, 1892-Mar del Plata, Argentina, 1938) bere buruaz beste egiteko itsasoa besarkatu zuela idatzi eta musikatu zuten Felix Luna idazleak eta Ariel Ramirez pianistak, mito erromantikoa plagiatuz. Gerora, ospetsu egingo zuen Mercedes Sosak Alfonsina y el mar kanta mitikoan. Alta bada, Stornik askoz ere gauza gehiago egin zituen itsasoa “besarkatu” baino lehen, edo bertsio errealistagoak dioenez, Mar del Platako Emakumeen Klub Argentinarraren harri-lubetaren kontra burua bota baino lehen. Edozertarako prest bizitzen uzten ez zion minbizi batek barruak hartuak zizkion ordurako, eta mito erromantikoa areagotzeko, poeta, lagun eta maitale Horacio Quirogaren suizidioak utzi omen zion bakardadea izan zen mundua uzteko beste arrazoi bat. Halere, Storni poeta handia zen ordurako, lehenetariko poeta proto-feminista, gizonek erabat itotako gizarte batean, emakumeek iraun behar bazuten portaera matxistak, edo “birilitatezkoak” plagiatu behar baitzituzten.

Susa argitaletxeak Munduko Poesia Kaieren 20. zenbaki borobila aukeratu du Storniren bertso modernistenak edo bere bizitzako azken garaietako ilunenak plazaratzeko. Uxue Alberdiren itzulpena oso lortua eta arriskutsua da, poeta onek bezala sortu egiten baitu Storniren berben eta ideien unibertsoa literalki jarraitu beharrean, batez ere soneto moldeetan edo errimaren aginduak hauspo poetiko erakargarriagoa eskatzen duenean. Hala nola, Naizen hau poeman: “Begien gainean naiz hiltzen,/ txori bizien gisan baditut sentitzen,/ une batez, nire hatz zurien azpian hegoak astintzen./ Ezagun dut liluratzen eta ulertzen duen mintzoa/ eta badakit isiltzen ilargia gorantz badoa/ erraldoi eta gorri amildegiez gaindi”.

Storniren lanak, noiz edo noiz naiftasun dramatiko baten jabe, garai hartarako ezohikoa zen ausardia erakusten du. Haren gaiak maitasuna eta emakumearen errealitatea dira, nagusiki; askotan neurosiak jotako pertsonalitate baten barruan giltzapetutako poeta baten aurrean aurkituko gara. Horren lekuko dira Hitz lepomoztuak bezalako harribitxiak: “Odolustua ni zuengan,/ —anartean sortu gabeak—/ mundu honetako eta besteko sareak,/ ilargierdiak,/ arrain mamiz soilduak,/ hegobako txoriak,/ suge hezurgabetuak…/ Ez barkatu,/ bihotz”.

Askok eta askok Storniren maskulinitateari gorazarre egin arren, halabeharrezko maskulinitatea nolanahi ere, poeta argentinarraren muinean askatasun egarria nabarmendu daiteke, baita azken garaiko poema ilunenetan ere. Aske eta berezi sentitzeko grinak akuilatzen baitu Storniren poemagintza, modernismo estetizista baten mugak gaindituz. Mito bihurtu dute kanta baten oihartzunaz Storni, alta bada, poeta haragizkoa zela agertzen dute haren poemek, haren suek eta itsasoek. Mundua eta poesia uzteko askatasuna ere erabili baitzuen. “A, mandatu bat:/ hark telefonoz berriz deitzen badu,/ esaion ez tematzeko, kanpoan naizela…”.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak