kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

16 ipuin amodiozko / Xabier Mendiguren Elizegi / Susa, 2002

Erosen lasterbideak Aritz Zubiate / Gara, 2003-02-01

Askotan entzuna dut maitasuna dela mundua mugiarazten duena. Beste askok, psikoanalisian gehiegirik sakondu barik, sexuan aurkitzen dute erantzuna. Zenbaitek ez dute ulertuko bata bestea gabe. Biak ala biak ere, lehenengoa bereziki, itzelezko tradizioa duten gai literarioak direla ezin ukatu, klasikoetan klasiko. Gaiaren inguruan bere ekarpena egin gura izan du Xabier Mendigurenek, azken hogei urieetan idatzitako ipuin bildumaren forman. 1986an idatzitako Sei ipuin amodiozkoren bertsio osatu eta luzatua da oraingoa (hamar testu gehiago), autoreak ipuingintza itxura baten utzita duen sasoi honetan argia ikusten duena.

Itxuraz behintzat ezohikoa dena erakusten du autoreak, “egunero gertatzen ez dena”. Beharbada goiz “normalen” urdintasuna ez da inspirazio iturririk oparoena. Muturrekoak dakarren zirrara bilatzen du askotan, ezohikoak erakartzen gaituelako (edo debekatutakoak?). Oso literarioa izan daiteke pertsonaia konbentzionalak egoera berezietan jartzea, antzezleku ezinezkoetan aurrera egitera behartuz. Jolasaren sentimendu hau asko indartzen da “Pastitxe” irakurtzean, narratzaile-gidoigileak pertsonaiak edo elkarrizketak aldatzen dituenean, sormen prozesua hein handi batean parodiatuz eta autorearen “boterea” eta ahalmenak agerian utziz. Askotan idazlea bera narratzaileari nagusitzen zaio.

Neurri batean, perbertsioen galeria erakusten zaigu ipuinotan; mutilazioa, voyeurismoa, snufa… Amodio forma patologikotzat joak izan direnak. Sexologoek “perbertsio” kontzeptua ukatu arren, debekua eta minaren presentzia irudikatzeko egoki iruditzen zaizkigu. Hala ere, krudeltasunik gorenenak ere irribarrea lortzen du erabilitako ironia finaz, mementorik gogorrenak desdramatizatzeko tresna ezin hobea bilakatuz. “Snuff”-aren basakeria ere, biktima kameraren aurrean bortxatu eta hiltzea, jolasa da, txantxa, magia trukoa bailitzan. Betiko topikoei barre egiten die Xabier Mendigurenek, desdramatizatuz, normalizatuz. Hala, udako kantei omenaldi xumea eskaintzen die, fraide atzerakoien obsesio onanista —komunistak salatu, amodio platonikoa desmitifikatu edo telebistak inkomunikazioa sortzen duela dioen hori errotik erauzi—.

Zinearen eragina ere nabarmena da. Izan ere, testuetako bi zinema-gidoiak dira, guri guztiz antzeztezinak iruditzen zaizkigun arren. Ukitu zinematografikodun ipuinak mitoak erauzteko. Onartutako guztia zalantzan jarri beharra da nabari garbiki. Topiko, mito eta hedatutako gezurrei buruz barre egitearen osasungarritasuna erakusten digute ipuinok. Izan ere, maitasuna eta sexua (bereizi egiten ditut nik) bizitzako gauzarik “inportanteena” bailitzan saldu dizkigute, eta “eginbeharrak” jolasa jan duen honetan hain beharrezkoa den ikuspuntu ludikoa berreskuratzen dute ipuinok.

Euskaldunok kontu hauetan dugun hotz eta uzkur famaren aurrean, beste topiko bat, lan ezin hobea iruditzen zaigu. Herri moduan normalizatze bidean jarriko gintuena geure buruez barre egiteko gaitasuna litzatekeela entzun izan diot inoiz Rafael Castellanori. Ipuinok baliagarri izan daitezke horretarako, eta baita literaturaz eta autorearen irudimenaz gozatzeko ere. Zirikatzaileak ezinbestekoak dira.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak