kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

16 ipuin amodiozko / Xabier Mendiguren Elizegi / Susa, 2002

Erosen lasterbideak Aritz Zubiate / Gara, 2003-02-01

Askotan entzuna dut maitasuna dela mundua mugiarazten duena. Beste askok, psikoanalisian gehiegirik sakondu barik, sexuan aurkitzen dute erantzuna. Zenbaitek ez dute ulertuko bata bestea gabe. Biak ala biak ere, lehenengoa bereziki, itzelezko tradizioa duten gai literarioak direla ezin ukatu, klasikoetan klasiko. Gaiaren inguruan bere ekarpena egin gura izan du Xabier Mendigurenek, azken hogei urieetan idatzitako ipuin bildumaren forman. 1986an idatzitako Sei ipuin amodiozkoren bertsio osatu eta luzatua da oraingoa (hamar testu gehiago), autoreak ipuingintza itxura baten utzita duen sasoi honetan argia ikusten duena.

Itxuraz behintzat ezohikoa dena erakusten du autoreak, “egunero gertatzen ez dena”. Beharbada goiz “normalen” urdintasuna ez da inspirazio iturririk oparoena. Muturrekoak dakarren zirrara bilatzen du askotan, ezohikoak erakartzen gaituelako (edo debekatutakoak?). Oso literarioa izan daiteke pertsonaia konbentzionalak egoera berezietan jartzea, antzezleku ezinezkoetan aurrera egitera behartuz. Jolasaren sentimendu hau asko indartzen da “Pastitxe” irakurtzean, narratzaile-gidoigileak pertsonaiak edo elkarrizketak aldatzen dituenean, sormen prozesua hein handi batean parodiatuz eta autorearen “boterea” eta ahalmenak agerian utziz. Askotan idazlea bera narratzaileari nagusitzen zaio.

Neurri batean, perbertsioen galeria erakusten zaigu ipuinotan; mutilazioa, voyeurismoa, snufa… Amodio forma patologikotzat joak izan direnak. Sexologoek “perbertsio” kontzeptua ukatu arren, debekua eta minaren presentzia irudikatzeko egoki iruditzen zaizkigu. Hala ere, krudeltasunik gorenenak ere irribarrea lortzen du erabilitako ironia finaz, mementorik gogorrenak desdramatizatzeko tresna ezin hobea bilakatuz. “Snuff”-aren basakeria ere, biktima kameraren aurrean bortxatu eta hiltzea, jolasa da, txantxa, magia trukoa bailitzan. Betiko topikoei barre egiten die Xabier Mendigurenek, desdramatizatuz, normalizatuz. Hala, udako kantei omenaldi xumea eskaintzen die, fraide atzerakoien obsesio onanista —komunistak salatu, amodio platonikoa desmitifikatu edo telebistak inkomunikazioa sortzen duela dioen hori errotik erauzi—.

Zinearen eragina ere nabarmena da. Izan ere, testuetako bi zinema-gidoiak dira, guri guztiz antzeztezinak iruditzen zaizkigun arren. Ukitu zinematografikodun ipuinak mitoak erauzteko. Onartutako guztia zalantzan jarri beharra da nabari garbiki. Topiko, mito eta hedatutako gezurrei buruz barre egitearen osasungarritasuna erakusten digute ipuinok. Izan ere, maitasuna eta sexua (bereizi egiten ditut nik) bizitzako gauzarik “inportanteena” bailitzan saldu dizkigute, eta “eginbeharrak” jolasa jan duen honetan hain beharrezkoa den ikuspuntu ludikoa berreskuratzen dute ipuinok.

Euskaldunok kontu hauetan dugun hotz eta uzkur famaren aurrean, beste topiko bat, lan ezin hobea iruditzen zaigu. Herri moduan normalizatze bidean jarriko gintuena geure buruez barre egiteko gaitasuna litzatekeela entzun izan diot inoiz Rafael Castellanori. Ipuinok baliagarri izan daitezke horretarako, eta baita literaturaz eta autorearen irudimenaz gozatzeko ere. Zirikatzaileak ezinbestekoak dira.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak