« Ahozko literatura | Denon laguna »
16 ipuin amodiozko / Xabier Mendiguren Elizegi / Susa, 2002
Erosen lasterbideak Aritz Zubiate / Gara, 2003-02-01
Askotan entzuna dut maitasuna dela mundua mugiarazten duena. Beste askok, psikoanalisian gehiegirik sakondu barik, sexuan aurkitzen dute erantzuna. Zenbaitek ez dute ulertuko bata bestea gabe. Biak ala biak ere, lehenengoa bereziki, itzelezko tradizioa duten gai literarioak direla ezin ukatu, klasikoetan klasiko. Gaiaren inguruan bere ekarpena egin gura izan du Xabier Mendigurenek, azken hogei urieetan idatzitako ipuin bildumaren forman. 1986an idatzitako Sei ipuin amodiozkoren bertsio osatu eta luzatua da oraingoa (hamar testu gehiago), autoreak ipuingintza itxura baten utzita duen sasoi honetan argia ikusten duena.
Itxuraz behintzat ezohikoa dena erakusten du autoreak, “egunero gertatzen ez dena”. Beharbada goiz “normalen” urdintasuna ez da inspirazio iturririk oparoena. Muturrekoak dakarren zirrara bilatzen du askotan, ezohikoak erakartzen gaituelako (edo debekatutakoak?). Oso literarioa izan daiteke pertsonaia konbentzionalak egoera berezietan jartzea, antzezleku ezinezkoetan aurrera egitera behartuz. Jolasaren sentimendu hau asko indartzen da “Pastitxe” irakurtzean, narratzaile-gidoigileak pertsonaiak edo elkarrizketak aldatzen dituenean, sormen prozesua hein handi batean parodiatuz eta autorearen “boterea” eta ahalmenak agerian utziz. Askotan idazlea bera narratzaileari nagusitzen zaio.
Neurri batean, perbertsioen galeria erakusten zaigu ipuinotan; mutilazioa, voyeurismoa, snufa… Amodio forma patologikotzat joak izan direnak. Sexologoek “perbertsio” kontzeptua ukatu arren, debekua eta minaren presentzia irudikatzeko egoki iruditzen zaizkigu. Hala ere, krudeltasunik gorenenak ere irribarrea lortzen du erabilitako ironia finaz, mementorik gogorrenak desdramatizatzeko tresna ezin hobea bilakatuz. “Snuff”-aren basakeria ere, biktima kameraren aurrean bortxatu eta hiltzea, jolasa da, txantxa, magia trukoa bailitzan. Betiko topikoei barre egiten die Xabier Mendigurenek, desdramatizatuz, normalizatuz. Hala, udako kantei omenaldi xumea eskaintzen die, fraide atzerakoien obsesio onanista —komunistak salatu, amodio platonikoa desmitifikatu edo telebistak inkomunikazioa sortzen duela dioen hori errotik erauzi—.
Zinearen eragina ere nabarmena da. Izan ere, testuetako bi zinema-gidoiak dira, guri guztiz antzeztezinak iruditzen zaizkigun arren. Ukitu zinematografikodun ipuinak mitoak erauzteko. Onartutako guztia zalantzan jarri beharra da nabari garbiki. Topiko, mito eta hedatutako gezurrei buruz barre egitearen osasungarritasuna erakusten digute ipuinok. Izan ere, maitasuna eta sexua (bereizi egiten ditut nik) bizitzako gauzarik “inportanteena” bailitzan saldu dizkigute, eta “eginbeharrak” jolasa jan duen honetan hain beharrezkoa den ikuspuntu ludikoa berreskuratzen dute ipuinok.
Euskaldunok kontu hauetan dugun hotz eta uzkur famaren aurrean, beste topiko bat, lan ezin hobea iruditzen zaigu. Herri moduan normalizatze bidean jarriko gintuena geure buruez barre egiteko gaitasuna litzatekeela entzun izan diot inoiz Rafael Castellanori. Ipuinok baliagarri izan daitezke horretarako, eta baita literaturaz eta autorearen irudimenaz gozatzeko ere. Zirikatzaileak ezinbestekoak dira.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera