kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Begoñaren itzalpean / Jose Inazio Basterretxea / Elkar, 2016

Totalitarismoa, iluntzetara Hasier Rekondo / Berria, 2017-02-26

Jazarrien ikuspuntua islatzen saiatu dira nagusiki 36ko gerraren gainean gurean idatzitako nobela-kronika historiko gehienak, eta nekez aurki daiteke garaileen alderdi ezberdinen borroka eta azpijoko zekenen nondik norakoen berri. Alta, bada, unibertsitatean kazetaritzaren eta komunikazioaren alorra jorratu duen Inazio Basterretxeak (Galdakao, 1959) ikuspuntua aldatuko digu bere azken nobelan: Begoñaren itzalpean (Elkar, 2016).

Garaile frankisten baitan bildutako alderdi ezberdinen arteko joeretan arakatuz, euskaldunen artean ere faxista ugari zirela gogoraraziz, ohikoan ezkutatuta geratu zaigun arerioaren gaineko potreta sinesgarria lortu du. Eta ez da ahuntzaren gauerdiko eztula sinesgarritasun hori erdiestea, maiz ikusi baititugu idealizazioaren eta manikeismoaren eredu goraipatuak azken bolada honetan. Galdakaoko idazleak, pertsonaia historikoen berri zehatza eta dokumentatua emateaz gain, fikziozkoak ondo baino hobeto karakterizatuz lortu du, elipsi narratiboek eta denbora jauziek pisu handia izanik. Bilbo ilun hartako giro etsitua —baita falangista arruntentzat ere—, eta lexiko ederki landua bidaide, nobelak oso teoria bitxia eskaintzen digu, batez ere euskaldunoi: benetako falangistek gerra galdu egin zutela, edo derrotatuak sentitu zirela bederen. Jose Antoniok aldarrikatu amestutako ideal hura ezerezean geratu zela, Francoren azpijokoen eraginez. Nobelaren alderik erakargarriena, ezbairik gabe, falangistak hezur-haragizko aurkeztea da: Eugenia eta Joaquinen arteko harreman gotortuak eta hertsiak maila gorena ukitzen du.

Gerra amaitu eta hiru urtera, 1942ko abuztuan, zenbait falangista bilbotarrek, frankismoaren alderdi berean baina oso bestelako xedeekin, karlista eta erreketeen indarrak ordezkatzen zituen Gerra ministro Jose Enrique Varela jeneralaren aurka jarri zuten lehergailu bat. Begoñako basilikaren aurrean eratu atentatuaren inguruan eraiki du Basterretxeak istorioa. Historia nagusia eta indibidualak berriro talkan. Hartara, kartzelatik damutuen taldean irtendako Barandi ETApm-ko kide ohi bat jarriko du detektibe lanetan 1986an, historia nagusiaren alde ezkutuenei jarraikiz. Sam Spade trakets horrengana iraganeko gerran galdu omen zituen gurasoen xerka agertuko da Kelen, femme fatale-ren zantzu guztiekin agertu ere. Suitzan bizi den emakume misteriotsu batekin eraikiko du topikoz betetako nobela beltza galdakoztarrak, bi hari narratibo modu paraleloan uztartuz, eszena sinkopatu azkarretan uztartu ere. Gertakizun historikoak hirugarren pertsona orojakilean ematen diren arren, Barandik eta Kelenek lehen pertsona darabilte. Egia esatera, bigarren hari narratibo hori lar luzatzen da, ene ustez, eta topikoek interesa kentzen diote.

Basterretxeak sintaxi neurtua eta lexiko aberatsa darabiltza —estandarra nagusi den honetan guztiz eskertzekoa, baliabide metaforikoak maisuki erabiliz— bi hari narratibo ezberdinak erritmo azkarraz ehunduz, eta Xabier Mendiguren editorearen lana goraipatu beharrekoa da, molde egokia eman baitio anabasa suerta zitekeenari. Hortaz, asko estimatzen dira, esaterako, datu andana horren artean, gerraren gainean Eugeniaren aita faxista zenak idatzitako dietarioko oharrak: “Itauna da gerra: inkognita-otzara bat”.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak