« Bizitzaren argitzalak | Plazerez tundran zehar »
Satorrak baino lurperago / Pedro Alberdi / Alberdania, 2000
Abentura tristea Aingeru Epaltza / Nabarra, 2002-12
Historia triste bat. Halaxe zuen izena euskal antzerkia ernaberritu zuen Jarrai talde gipuzkoarrak estreinaldira zeraman antzezlanak, The Beatles taldea Madrilera jotzera iritsi zen egun berean. 60ko hamarkadaren erdialdean gaude. Europa eta, oro har, Mendebalde-kapitalista iraultza kontrakulturalaren atarian dago. Loreak, bake deiak eta ile luzeak. Hemen, Euskadi Ta Askatasunak bere lehen odol ekintza gauzatuko du luze gabe.
Neke da gaur egungo euskal kultura eta politikagintza ulertzea 60 eta 70eko hamarkadak ekarri zigun iraulketarik gabe. Orduan erein haziek ekarri dizkigute gaurko fruituak. Orduko txinpartek oraingo sua. Urte zalapartatsu eta aldi berean miraritsu horiexen kronika bizkaitar-gipuzkoarra egin digu Pedro Alberdi eibartarrak, Satorrak baino lurperago bere saiakeran.
Kronika, erran dugu, ez historia. Errealitatearekiko leialtasun handiago ala tikiagoz, argitalpen handi nahiz tikietan, orduko gertakari nagusien katearen berri ematen duten kontakizunak ez dira falta bazterretan. Kronikak, aldiz, eremu zabalagoa uzten dio egilearen nortasunari, haren aburu, irizpide eta setei.
Kanon ofizialetik sobera urrundu gabe ere (Nafarroan eta Iparraldean are “lurperago” geunden, nonbait, itxuraz ez baitzen deus gertatu 20 urtean), lizentzia literarioak ez dira, eskas liburu honetan. Lehen-lehenik, errealitatearen eta fikzioaren arteko nahasketa; Gabriel Arestirekin, Rikardo Arregirekin edo Ramon Saizarbitoriarekin batean azken honen Hamaika pauso nobelaren pertsonaia nagusi Iñaki Abaitua eta Eduardo Ortiz de Zarate jarri ditu dantzan Pedro Alberdik. Bigarrenik, kontakizun ez linealaren hautaketa: liburuaren lehen parteak 70ko hamarkada jorratzen du, Atxagak 1981ean Espainiako Literatur Sari Nazionala irabazi arte, nonbait hor. Bertze biak, berriz, 60 hamarkadaren itzal-argiei dagozkio. Atal bakoitzean, gainera, ugariak dira atzera-aurrerako jauziak, eten aizunak, hari galtze eta berreskurapenak… Hori guztia estilo bizi, arin eta ulergarrian.
Saiakera klasikoak tesia eramaten ohi du bere baitan. Kronikak iradoki baizik ez du egin behar. Egileak, itxuraz, bere pertsonaiei mintzatzen uzten die, eta egia da, orduko protagonisten hitzek betetzen dutela liburuaren zatirik mardulena. Aukeraketan eta haien antolamenduan azaleratzen da, gehienbat, egilearen begi-bihotzak non diren. Non mina, han (bertzeen) mihia. Paradoxikoki, Euskal kulturak modernotasunaren bidea hartu zuen garaia dugu modernotasunera iristeko gure ahaleginak neurri handi batean alferrikaltzen dituen bidearen hasiera. Abentura triste bat, Abaituak Ortiz de Zarateri bere omega zaharra eman zionean hasi zen bezalakoa.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez