kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Satorrak baino lurperago / Pedro Alberdi / Alberdania, 2000

Abentura tristea Aingeru Epaltza / Nabarra, 2002-12

Historia triste bat. Halaxe zuen izena euskal antzerkia ernaberritu zuen Jarrai talde gipuzkoarrak estreinaldira zeraman antzezlanak, The Beatles taldea Madrilera jotzera iritsi zen egun berean. 60ko hamarkadaren erdialdean gaude. Europa eta, oro har, Mendebalde-kapitalista iraultza kontrakulturalaren atarian dago. Loreak, bake deiak eta ile luzeak. Hemen, Euskadi Ta Askatasunak bere lehen odol ekintza gauzatuko du luze gabe.

Neke da gaur egungo euskal kultura eta politikagintza ulertzea 60 eta 70eko hamarkadak ekarri zigun iraulketarik gabe. Orduan erein haziek ekarri dizkigute gaurko fruituak. Orduko txinpartek oraingo sua. Urte zalapartatsu eta aldi berean miraritsu horiexen kronika bizkaitar-gipuzkoarra egin digu Pedro Alberdi eibartarrak, Satorrak baino lurperago bere saiakeran.

Kronika, erran dugu, ez historia. Errealitatearekiko leialtasun handiago ala tikiagoz, argitalpen handi nahiz tikietan, orduko gertakari nagusien katearen berri ematen duten kontakizunak ez dira falta bazterretan. Kronikak, aldiz, eremu zabalagoa uzten dio egilearen nortasunari, haren aburu, irizpide eta setei.

Kanon ofizialetik sobera urrundu gabe ere (Nafarroan eta Iparraldean are “lurperago” geunden, nonbait, itxuraz ez baitzen deus gertatu 20 urtean), lizentzia literarioak ez dira, eskas liburu honetan. Lehen-lehenik, errealitatearen eta fikzioaren arteko nahasketa; Gabriel Arestirekin, Rikardo Arregirekin edo Ramon Saizarbitoriarekin batean azken honen Hamaika pauso nobelaren pertsonaia nagusi Iñaki Abaitua eta Eduardo Ortiz de Zarate jarri ditu dantzan Pedro Alberdik. Bigarrenik, kontakizun ez linealaren hautaketa: liburuaren lehen parteak 70ko hamarkada jorratzen du, Atxagak 1981ean Espainiako Literatur Sari Nazionala irabazi arte, nonbait hor. Bertze biak, berriz, 60 hamarkadaren itzal-argiei dagozkio. Atal bakoitzean, gainera, ugariak dira atzera-aurrerako jauziak, eten aizunak, hari galtze eta berreskurapenak… Hori guztia estilo bizi, arin eta ulergarrian.

Saiakera klasikoak tesia eramaten ohi du bere baitan. Kronikak iradoki baizik ez du egin behar. Egileak, itxuraz, bere pertsonaiei mintzatzen uzten die, eta egia da, orduko protagonisten hitzek betetzen dutela liburuaren zatirik mardulena. Aukeraketan eta haien antolamenduan azaleratzen da, gehienbat, egilearen begi-bihotzak non diren. Non mina, han (bertzeen) mihia. Paradoxikoki, Euskal kulturak modernotasunaren bidea hartu zuen garaia dugu modernotasunera iristeko gure ahaleginak neurri handi batean alferrikaltzen dituen bidearen hasiera. Abentura triste bat, Abaituak Ortiz de Zarateri bere omega zaharra eman zionean hasi zen bezalakoa.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak