kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Jolasak / Agustin Paskual Iturriaga / Auspoa, 1963

Jolasak Luis Mitxelena / Egan, 1963

Klasikotzat hartua dugu aspaldidanik Iturriaga gure literaturan eta klasiko bati dagokion zoria eta patua izan ditu: zeru altuetaraino jasoa daukagu haren izena eta omena, baina ez ditugu haren obrak bakanki baizik irakurtzen. Bere lanen artean ere, ezagunagoak dira Ipuiac direlako alegiak eta gainerako bertsoak, gehiagotan argitara direlako noski, Jolas hauek baino.

Ez da hori gure zabarkeriaz bakarrik gertatzen, ezta klasikoei maiz egozten zaien irakurgaiztasunaz ere. Jolasak ez ziren erraz aurkitzen, ongi horniturikako liburutegietan izan ezik, nahiz bigarren aldiz, 1857an, zenbait euskalkitara itzuliak agertu ziren L. L. Bonaparteren arduraz. Aurrerantzean, ordea, ez dugu horrelako aitzakiarik: Auspoari eskerrak, irakur ditzakegu orain Iturriagarenak zeuden zeudenean, erdara eta guzti, liburu txukun, merke eta irakur-erraz honetan. Eta 1842ko Dialogos basco-castellanos haiek ez ezik, baita bertsoetan burutu gabe utzi zituen beste hiru Jolasak ere. Horrezaz gainera, hor dauzkagu bilduak Gregorio Mujika zenak hain ederki prestatu zituen Iturriagaren bizitza eta lanekiko berriak.

Gaurgero, beraz, ez da barkakizun izango Iturriagaren prosa ongi ez ezagutzea, guztiok ikus baitezakegu, besteren iritzien eske ibili gabe, nolakoa den, zertan datorren bat egungo eguneko ohiturekin eta zertan ez. Nolanahi ere, ez dut uste leku txarrean geldituko denik geroko gehienen aldamenean.

Galdera bat, bukatu baino lehen. Ohi ez bezalako irakaslea izana dugu Iturriaga, guztiok dakigunez, eta eskoletarako ondu zituen bere lanak oro: Jolas hauek, esate baterako, para las escuelas de primeras letras de Guipúzcoa egin zituen, berberak dioenez. Hori horrela izanik, bada, ez ote lirateke egokiak, egungo egunean ere, zeregin horretarako?

Nekazari haurrentzat idatziak dira, ordea, esango du beharbada norbaitek, eta orain kaletarrak dira gehienbat, ez baserritarrak, mota horretako irakurgaien beharrean daudenak. Baina aurki horri ere aurki dakioke bere ifrentzua: hiritarrak, kaletarrak, badira oraingo euskal eskoletako haurrak, eta kaletarrak direlako hain zuzen, guztiok mantentzen gaituen ama lurretik saihestuak eta aldenduak, are gehiago komeni zaie nekazaritza eta aberezaintzaren berri jakitea. Eta hori ikasteko nekez idoro dezakete Iturriaga baino gidari hoberik, bai gaiaren eta bai hizkuntzaren aldetik, Larramendigandik datozkion zenbait asmakari gorabehera.

Galdera honi, edo eske honi, bestek erantzun beharko dio, ordea. Guk zalantzarik gabe esan dezakeguna, eta hemen ipiniko dut azken puntua, beste hauxe da: ederki baino ederkiago dakitela Auspoakoek zertan ari diren eta nora doazen. Poliki-poliki, baina atertu gabe, hor ari zaizkigu gure eskuak euskal aberastasunez mukuru betetzen.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak