kritiken hemeroteka

8.157 kritika

« | »

Jolasak / Agustin Paskual Iturriaga / Auspoa, 1963

Jolasak Luis Mitxelena / Egan, 1963

Klasikotzat hartua dugu aspaldidanik Iturriaga gure literaturan eta klasiko bati dagokion zoria eta patua izan ditu: zeru altuetaraino jasoa daukagu haren izena eta omena, baina ez ditugu haren obrak bakanki baizik irakurtzen. Bere lanen artean ere, ezagunagoak dira Ipuiac direlako alegiak eta gainerako bertsoak, gehiagotan argitara direlako noski, Jolas hauek baino.

Ez da hori gure zabarkeriaz bakarrik gertatzen, ezta klasikoei maiz egozten zaien irakurgaiztasunaz ere. Jolasak ez ziren erraz aurkitzen, ongi horniturikako liburutegietan izan ezik, nahiz bigarren aldiz, 1857an, zenbait euskalkitara itzuliak agertu ziren L. L. Bonaparteren arduraz. Aurrerantzean, ordea, ez dugu horrelako aitzakiarik: Auspoari eskerrak, irakur ditzakegu orain Iturriagarenak zeuden zeudenean, erdara eta guzti, liburu txukun, merke eta irakur-erraz honetan. Eta 1842ko Dialogos basco-castellanos haiek ez ezik, baita bertsoetan burutu gabe utzi zituen beste hiru Jolasak ere. Horrezaz gainera, hor dauzkagu bilduak Gregorio Mujika zenak hain ederki prestatu zituen Iturriagaren bizitza eta lanekiko berriak.

Gaurgero, beraz, ez da barkakizun izango Iturriagaren prosa ongi ez ezagutzea, guztiok ikus baitezakegu, besteren iritzien eske ibili gabe, nolakoa den, zertan datorren bat egungo eguneko ohiturekin eta zertan ez. Nolanahi ere, ez dut uste leku txarrean geldituko denik geroko gehienen aldamenean.

Galdera bat, bukatu baino lehen. Ohi ez bezalako irakaslea izana dugu Iturriaga, guztiok dakigunez, eta eskoletarako ondu zituen bere lanak oro: Jolas hauek, esate baterako, para las escuelas de primeras letras de Guipúzcoa egin zituen, berberak dioenez. Hori horrela izanik, bada, ez ote lirateke egokiak, egungo egunean ere, zeregin horretarako?

Nekazari haurrentzat idatziak dira, ordea, esango du beharbada norbaitek, eta orain kaletarrak dira gehienbat, ez baserritarrak, mota horretako irakurgaien beharrean daudenak. Baina aurki horri ere aurki dakioke bere ifrentzua: hiritarrak, kaletarrak, badira oraingo euskal eskoletako haurrak, eta kaletarrak direlako hain zuzen, guztiok mantentzen gaituen ama lurretik saihestuak eta aldenduak, are gehiago komeni zaie nekazaritza eta aberezaintzaren berri jakitea. Eta hori ikasteko nekez idoro dezakete Iturriaga baino gidari hoberik, bai gaiaren eta bai hizkuntzaren aldetik, Larramendigandik datozkion zenbait asmakari gorabehera.

Galdera honi, edo eske honi, bestek erantzun beharko dio, ordea. Guk zalantzarik gabe esan dezakeguna, eta hemen ipiniko dut azken puntua, beste hauxe da: ederki baino ederkiago dakitela Auspoakoek zertan ari diren eta nora doazen. Poliki-poliki, baina atertu gabe, hor ari zaizkigu gure eskuak euskal aberastasunez mukuru betetzen.

Azken kritikak

Kangaroo
Martin Etxeberria

Maddi Galdos Areta

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Irati Majuelo

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Asier Urkiza

Erresistentziarako gorputzak: bollerak
Eva Perez-Pons

Nagore Fernandez

Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite

Hasier Rekondo

Kangaroo
Martin Etxeberria

Jon Martin-Etxebeste

Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga

Mikel Asurmendi

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Irati Majuelo

Barbaroak eta zibilizatuak
Ibai Atutxa

Amaia Alvarez Uria

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Martin-Etxebeste

Argialdiak
Miriam Luki

Asier Urkiza

Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov

Nagore Fernandez

Nire bizitza ni barik
Oskar Gaztelu Bilbao

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Ibon Egaña

Artxiboa

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

Hedabideak