« Astiro, Kirikiñoren idazlan hautatuak | Mendiguren eta Aldalur »
Dordokak eta elurrak / Iñigo Aranbarri / Susa, 1989
Memoriaren erresuma Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1990-03-28
Memoria eta ahantziaren artean sekulako borroka dago, bizitza eta heriotzearen artean dagoen bera, bizitza memoriaren lurralde oparoa bait da, eta heriotza ahantziaren eremu latz eta elkorra.
Loa heriotzarekin identifikatu izan dute aspaldidanik, “ya que la muerte que teme nuestra carne es esa muerte de cada noche, que se llama sueño”, Borgesek zioen moduan, eta Morfeo loaren jainkoa ere eskuan mitxeleta bat edo lo-belar bat zeramala agertu digute greziar zaharrek. Eta Paul Celanek bere poema liburu bati “Lo-belarra eta Memoria” jarri zion izenburu.
Iñigo Aranbarrik ere izenburuan bertan adierazten du liburuan zehar esan nahi duena. “Dortokak eta Elurrak”, memoria eta ahantziaren arteko lehiaren adierazle dugu.
Baina sinbolo guztiak dira anbiguo. Dortoka izan daiteke, batetik, memoriaren sinbolo, luze bizi izaten bait da. Txinarren ustetan dortoka milaka urtetan bizi izaten zen, eta animalia horren azal gogor nahiz muinak erabiliz, ezhilkor izateko drogak prestatzen zituzten. Greziar zaharrek, aldiz, dortoka animalia pozoindua zela uste zuten, hiltzailea beraz. Sinbolo guztiek beren buelta dute, eta konparaziotarako elurra ahantziaren sinbolo izan daiteke, bere estalkiaz lurra ezkutatzen bait du, baina izan daiteke memoriarena ere, udaberrian urtzen denean lurrak aspaldiko kolore eta formak berreskuratzen bait ditu. Bestetik, Persefoneren mito greziarrean lo-belarra berpizkundearen sinboloa da era berean. Ez hilkortasunarena. Memoria den bezala.
Eta hitz horixe idatzi ahala burura etorri zait egunotan —zein egunkari edo aldizkaritan gogoratzen ez banaiz ere— bere azken liburua dela-ta Milan Kunderari egindako elkarrizketa bat. Bertan idazle txekiarrak, artea dela ezhilkor izateko modu bakarra azaltzen zuen. Artea memoria bait da. Ez dut esango Kunderarenak oker esanak direnik, baina zerbait gaineratzea falta zitzaiola uste dut. Gizonak, edozeinek, egiten duen ia guztia ezhilkortasun apur bat ziurtatzeko bait da. Nahiz eta jakin derrigorra dela hiltzea. Horregatixe idazten dira liburuak, ekartzen semeak mundura, horregatik…
Iñigo Aranbarriren liburuan lehian dabiltza memoria eta ahantzia, bizitza eta heriotzea, baina Iñigo Aranbarrik dortoka edo elurraren gisa, azaldu baino gehiago ezkutatu egiten du, metafora erabiltzen bait du etengabe, eta zenbait libururen berri eduki ezean nekez ulertuko da obra hau. Horixe da baina, edozein poema-iibururi aurrena eskatu bahar zaiona. Une honetan literatur ikerketek aurrera egin dutelako ondo uler dezakegu T.S. Elioten “The Waste Land”, baina bere garaian ez zen horrelakorik gertatu. Eta beldur naiz urte dezente ez ote diren beharko Iñigo Aranbarriren liburua ere behar bezala ulertzeko.
Dena den, eta hauxe da poesiaren bigarren balioa, sinbologia eta metaforetan sartu gabe, gerta liteke liburua osorik ulertu gabe ere gustagarri egitea.
Eta horixe izaten da zailena.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez