« Joan eta Ane zigarro bat erretzen | Hamar manu minduak / Apetitu on »
Haur besoetakoa / Jon Mirande / Kriselu-Lur, 1970
“Haur besoetakoa” edo Theresaren izena Mikel Lasa / El Diario Vasco, 1987-05-27
Jon Miranderen nortasuna, ideia estetiko, moral eta politikoak bame, inorentzat oztoparri ez den garai honetan eta denborak kupidagabeki egiten duen beharrezko ez denaren bilusketari esker, ez dago aitzakirik haren literatur emaitza den bezala ez ikusteko. “Haur Besoetakoa”ren 3. argitalpenak, lehenengotik 17 urtera, parada egokia eskeintzen digu horretarako.
Nobela honek kontatzen digun istorioa, oso soila denez, hitz gutxitan laburbil daiteke. Protagonista leinu ohoragarri bateko azken kimu dekadente horietako bat da. Itsas hegian kokaturiko etxeondo batean bizi da, otsein zaharraren beste konpainiarik gabe, harik eta umezurtz geratu den Theresa, 11 urteko bere haur besoetakoaren kargu hartzen dueino. Bere nortasun bereiziaz oharturik egon arren, konbentzio sozialen menpeko da eta ez da inoiz ausartu bere benetako joera izkutuak librekiro azaltzen. Horregatik duela urtebete deliberatu zuen Isabel (emakume konbentzional bat) andregaitzat hartzea, eta laister ezkontzera doaz. Bitartean ordea, protagonista Theresarekin maitemintzen da eta Isabelekin ezkontzeko eguna hurbiltzenago bezala ninfularekiko amodioa pasio esklusibo bilakatzen ari zaio. Ezkontzeak Theresarengandik aldenduko duen beldurrak ausardia damaio bere gogoa tenaza bat bailitz atxekitzen duen dilemaz beste egiteko. Andregaiarekin apurtzen du eta neskatoari, gauez lotan dagoela egiten dizkion kareziak elkarrekilako pasio suhar bilakatzen dira, eta haseran izkutuan zeramaten harremana, gero eta nabarmenago jendaurrean agertzera ausartzen dira. Inguruko gizarteari protagonistaren paidophilia lotsagabea jasan ezinezko zaio noski, eta albistea neskatoaren beste ahaideen belarrietara heltzean, hauek eskuetatik haurra kentzeaz mehatxatzen diote. Elkarrengandik bereiztuak izan aurretik, maitale biak batera beren buruaz beste egitea erabakitzen dute…
Nobelaren egitura erabat lineala da eta kontakizuna ezin bilutsagoa. Narrazioaren bektore guztiak pasio paidophilikoaren tentsioa tinkatzera zuzendurik daude. Ez lekuen, ez pertsonaien deskribapen konkreturik, ez inguruko gizartearen azalpenik egiten da, ezpada eritzi moral abstraktuen bitartez. Ez da atmosfera fisikorik susmatzen nobela honetan. Elkarrizketak, bakanak eta motzak dira eta nabarmen erabiltzen den teknika, protagonistak etengabe darabilen bame monologoa da, edo hobekiago esan, afektuzko gogoeta gori etengabea, XVII gizaldiko aszetikako maixu espiritual frantses jansenismoaren aintzindariek radikalki definitu zuten meditazio teknika hain zuzen. Guzti honek esplika dezake nobela honek irakurlearengan sortarazlen duen idortasun eta itotasun sentsazioa.
Garbi dago beraz, Miranderi axola izan zaion gai bakarra Theresa eta haren aitapontekoaren arteko amodioa dela eta honen bilakaeraren historia, pasiozko climax gorena, bide batez karnala eta mistikoa, lortzen duen artio. Hain aszetikoki markaturiko xede honi buruz, kontakizuna zehazki eramana dago ritmo arin eta bizkorrez eta idazkera dotore, zauli eta trinko baten bitartez.
Nobelaren irakurketa bukatu ondoren, Theresaren oroitzapena atxekirik geratzen zaigu gure sentimenduaren zokoren batean. Theresa amodio irrika baten izena besterik ez da eta nobela osoa irrika honen karraixia.
W. Benjamin-ek esaten zuen izena dela maitasunetik finean salbatzen den gauza bakarra. Nobela honetatik ere, maitasun istorio huts eta biluts bat izaki, Theresaren izena soilik geratzen zaigu azkenean, hots, ez bere izana edo presentzia, idealitate huts bat baino. Theresaren izena… larrosaren izena esan ohi den bezala: ezin esan ziezakeon behingoan deus ere, haren izena etenik gabe belarrira berresaten zion soilki —sinfoniak oro baino entzungarriago, jainko guztiena baino jauresgarriago zen haren izena.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez