kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Kartografien eta mikrobio narratiboen artean / Amaia Iturbide / Maiatz, 2013

Eta irakurleari liburuak Alex Gurrutxaga / Berria, 2014-02-09

Eta irakurleari liburuak? Ez al dio ba edozein liburuk —galde zenezake— zerbait esaten irakurleari? Bai horixe, baina ez dute liburu guztiek tratu berdina egiten harekin. Cortazarrek zioen bestseller-ak irakurleari “espero duena” eskaintzen diola. Aldiz, orain asko ez dela, Saizarbitoriak aldarrikatu du errazegi esaten dugula zerbait aspergarri egiten zaigula, eta literatura irakurleak “esfortzua” egin behar duela. Amaia Iturbideren azken lanak maila oneko literatura eskaintzen dio irakurleari, eta esfortzua eskatzen.

Narrazioa eta saiakera landu baditu ere, Iturbide poeta gisa nabarmendu da. 1986an argitaratu zuen lehen poemategia, eta ordutik hona kritika espezializatuak onartu duen ibilbide poetiko pertsonala du egina. Kartografien eta mikrobio narratiboen artean lanean 2006tik 2013ra bitartean idatzitako 45 ipuin bildu ditu, batzuk dagoeneko Maiatz aldizkarian argitaratuak. Estiloa da, idazlearen hitzetan, hainbeste ipuin batzeko arrazoia, “uste ez badugu ere, une edo aro bakoitzean ezberdin idazten” baitugu.

Iturbideren estiloan espazioek “kartografiek” garrantzia handia dute, haien inguruan bilbatzen baitira gertaerak eta gogoetak. Liburuko lehen atalean Bilbo ageri zaigu, urruneko giro exotikoak bigarrenean, beste batean gertuko herriak; espazio horiek birsortzerakoan nabarmentzen da gehien Iturbideren luma. Deskribapen luze eta hanpatuak egiten ditu, mintzaldian pausak egin eta narratzailea behatzaile bihurtuz etengabe. Pintzelkada inpresionistak ematen ditu, surrealismo ukituak eta, oro har, egiten ditu naturaren ikusmiratik sortzen diren margotze literario zertzeladaz beteak: “Detailez zizelkaturiko/ paradisu pintzelatuan barrena/ galduz goaz”, zioen Itzulbidea-ko (1992) poema batean.

Efektu estetikoa hautemateko sentsibilitate handia du idazleak, eta sentikortasun horrek aldenik alden gurutzatzen du bere literatura. Dena dago estetikoki hautemana izateko prest: “inguruko mendiak, erreka, eliza eta hainbat eta hainbat xehetasun, denak erne berriko abarrak eta zerrategietako txirbilak bezala han-hemenka sakabanatuta eta nire oroimenean zizelkatuta sutegietako burdinazko pieza forjatuak bezain gori eta adierazkor” (241. orrialdea). Jarrera horretatik sortzen dira deskribapen arranditsuak eta adjektiboen ugaritasunak dakarren barrokismoa; naroa da konparazio modernisten eta metaforen erabilera, zentrala sugestioaren indarra, aberatsa lexikoa.

Esanguratsuak dira fantasia eta errealismo magiko ukituak ere, esaterako, lehen atalean. Hamahiru ipuin daude bertan, eta sekuentziaka osatutako nobela gisa ere irakur daiteke. Ipuinotako protagonista Itziar Oiz da, Iturbideren alter ego modukoa, baina eite fantasiatsu eta magiko batek inguratzen du. Ipuin narratiboenak, berriz, Xehetasunak bahiturik eta Baldintza arrotzetan ataletakoak dira, eta, nolabait ere, Bidaiarik luzeenak liburuak (2005) markatutako lerroa jarraitzen dute; kontakizun biziagoak dira, 3. pertsonan narratuak asko, eta zuzenago heltzen diote trama bati.

Maila oneko narrazioak dira oro har, eta idazlearen begirada erabat pertsonala dute. Atal ederrak dira, esaterako, Harrizko liburutik ipuinaren hasiera, Armintza herria locus amoenus gisa margotzen duena; Laute-gauak ipuina, zeinak, hizkuntza joria medio, Ekialdeko giro iradokitzailea birsortzen duen; edo Legamia, neurria, kolore zuria, Manuel Lasarteren figura dakarkiguna.

Iturbideren kartografietan mikrobio narratiboei jarraitzeak ahalegina egitea eskatzen dio irakurleari, irakurketa pausatu eta sakonera behartzen du. Koxka hori gaindituz gero, mundu sentsorial aberatsak aurkituko ditu irakurleak orriotan.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak