kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Kristalezko begi bat / Miren Agur Meabe / Susa, 2013

Bizitza idazten Katixa Agirre / Gaur8, 2013-03-16

Orain dela pare bat urte, Londresen, emakume idazleen life writing delakoaren inguruko kongresu batean egon nintzen.Life writinga genero zabala da, eskuarki, norberaren bizitza gunetzat hartuta idazten den edozer gauza bil dezakeena: autobiografiak, memoriak, saiakera pertsonala, egunerokoak, testimonioak, gutunak, bidaia-liburuak, blogak… Esparru anglosaxoian aspaldi lortu zuen caché akademikoa, eta munduko hainbat unibertsitatetan life writinga ikertzeko zentroak egon badaude, kongresuak antolatzen dira eta errespetuz begiratzen zaie egile esanguratsuenei.

Orain dela bi urteko kongresuan, ordea, life writing hispanikoa hartu nahi zen aintzat, zor historiko bat kitatuz. Norberaren bizitzaz aritu al dira Espainia eta Latinoamerikako idazle emakumezkoak? Seguru baietz, arakatzea zen kontua. Letra hispanikoetan lurperatuta egon den generoa baita hau, nonbait. Hainbeste, ezen, Wikipedian begiratuz gero, ingelesezko artikulua baino ez dagoen. Generoa etiketa bakar baten pean biltzeko ardura hartu duten bakarrak omen dira.

Gaztelerazko izen baten faltan, oso interesgarria izan zen kongresua. Esparru horretako akademikoez gain, handik pasa ziren, besteak beste, Esther Tusquets zena eta Laura Freixas idazle katalana: kontatu zigunez urteak zeramatzan ez dakit zenbat hamarkadez jasotako psikoanalisi sesioen kontaketa egiten zuen diario sorta publikatu nahian. Editoreen desinteresa letra hispanikoetan generoaren prestigio ezari egozten zion Laura Freixasek. Baina nago psikoanalisiaren erreputazioak ere zerikusia izango zuela, ez dakit.

Googlen begiratu dut eta badirudi urte honetako maiatzean azkenean plazaratuko dela eguneroko horien lehenengo tomoa.

Hau guztia gogora ekarri dut nire eskuetan euskal letretan life writingari estatus berri bat emango dion liburua jausi delako. Ez da lehenengoa, baina bai inportanteena. Mugarri bat. Izana baduenez, izena jarri beharko genioke genero edo korronte berri honi, ezer baino lehen: “bizidazketa”?

Beste norbaitek asmatu dezala, arren, ni ez naiz batere ona lan hauetan.

Hau guztia gogora ekarri dut bere burua ezagutzeko maskara bat jantzi zuen emakume bat ezagutu dudalako. Gaur bertan izan dut etxean, tea eta pastak hartzen, eta ez dit utzi maskara azpian begiratzen. Bere liburua oparitu dit trukean, Kristalezko begi bat (Susa, 2013).

Izoztuta uzten zaituen lehenengo kapitulu labur batekin zabaltzen da Miren Agur Meaberen liburua: bere bizitza markatu duten galerak zerrendatuz, labur eta soil. Hagin bat erauzi behar dugunean hobe delako ahalik eta arinen egitea, zas!, min emango digula badakigun arren, badakigulako. Bigarren kapituluan 13 urterekin eta glaukomaren kausaz galdutako begiaz mintzatzen zaigu. Hirugarrenean, berriz, M. utzi duela kontatzen digu Miren Agurrek, eta ordutik sigi-saga dabilela, “mozkorren antzean; edo haztamuka, eskuak paretetan bermatuz, zorua hondoratzear balego lez”. Eta hortik aurrera maila ez da jaisten. Eta izoztuta jarraitzen dugu irakurtzen. Izoztuta edo kristal bihurtuta, hauskor.

Meaberen begia irakurriz, bati bururatzen zaio zertarako behar ote dugun fikzioa, ez bada gure bizitza amorfoari forma txukunago bat emateko. Baina bestela, behar dugun guztia gure inguruan dugu, inguruan pilatzen joaten zaigu urteen poderioz: minak, zahartzeak, dezepzioak, sorpresak, bizipozak, tsunamiak, hausturak eta ilusioak. Benetako bizitzak eskaintzen digun lehengaiarekin jokatzea da kontua. Nolakoak garen hoberen erakutsiko duen maskara egokienarekin asmatzea.

Bere burua ezagutzeko maskara bat jantzi zuen emakume bat ezagutu nahi baduzu, eta, bide batez, maskara horren bitartez zure maskara ere ezagutu nahi baduzu, irakur ezazu Kristalezko begi bat. Ausartzen bazara, jakina.

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak