kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Esku ezkerraz / Antonio Casado da Rocha / Utriusque Vasconiae, 2011

Objektu arteko poesia Beñat Sarasola / Berria, 2011-07-17

Angel Errok liburuaren hitzaurrean —Poeten lehen mintzairan izenekoan— diosku ez dela honakoa Antonio Casado da Rocharen (Errenteria, 1970) lehenengo poema liburua; bai, ordea, euskaraz idazten duen estreinakoa. Eta poemetan antzematen dela esango nuke, agerian geratzen dela —erabilitako erreferentzia eta poemak taxutzeko moduagatik, besteak beste— eskarmentudun poeta baten aurrean gaudela. Testu berean dio Errok errenteriarra poeta behatzailea dela sortzailea bainoago, “irazten duen idazlea, hizkuntzaren zaintza lan ezinbestekotzat duena”. Baiki, poesia molde zehatz, xume eta zaindua darabil, XX. mende hasierako imagismoaren eta objektibismoaren tradizioaren ildoan kokatuko nukeena nolabait. Gurean emaitza ederrak eskaini dizkigu poesia molde horrek —Atxagaren bigarren poesia aroko zein Kirmen Uriberen zenbait gauza— eta Esku ezkerraz beste aletxo bat ipintzera dator bide horretan.

Azaleko singletasuna dute poema gehienek, haiku luzeagoak bailiran —sarritan aipatu izan da haikuen eragina arestian aipatu tradizio poetikoan—, baina poemaren irakurketa amaituta, halako hondar sakonago batez jabetuko da irakurlea. Esaten dena bezain adierazkorra izaten baita maiz esateke geratzen dena, poema inguratzen duen orrialdeko zati zuria. Poemetan azaltzen diren elementuak soilak dira, eta tradizio poetiko luzea dutenak azaltzen direnean ere —zerua, hodeiak eta abar— beren ohiko zama poetiko-metafisikoen aztarnarik gabe zaizkigu ageri, poetak beren ondoan kokatzen dituen objektu arruntak —komunak, ordenagailuak, zapatilak, hegazkinak…— bezalakoak izango balira bezala. Ez dago Casado da Rocharen poesian elementu arteko bereizketa sakon eta funtsezkorik; objektu guztiek beren artean dialogatzen dute naturaltasunez, poema guztiei halako egunerokotasun eta etxekotasun kutsua emanez. Ez da poesia metafisiko transzendentala, egon litekeen transzendentalismo oro objektu konkretuetan zertzen da, korrelato objektiboetan. Egunerokotasun hori bereziki ongi ikusten da gizarte garaikideko objektuak —horietako asko teknologikoak— azaltzen zaizkigunean: Windows, Linux, Mac OS Fideltasuna poeman, LTD eta DVDak Hello Kitty-n edo Air Franceko magazine batean poeman. Dudarik gabe, poesiaren inguruko ideia estandar eta ohikoarekin talka egiten du horrek guztiak, eta hain justu horrexegatik da baita ere interesgarri. Horrekin batera, azpimarratzekoa da, orobat, Casado da Rochak aldizka darabilen ironia fina, Striptease kasu, zenbaitetan zorrozki kritikatzeko ere erabiltzen duena: Hizlarien taxonomia, Apologia del aurresku.

Baina liburuaren bereizgarrietako bat ere euskalduntze prozesua gaitzat hartzen duela da, batez ere Euskal poetak euskaltegira atalean. Jakina, errenteriarra ez da euskaldun berria den lehenengo poeta —hortik esku ezkerrarena—, areago, punta-puntako hainbat poeta ditugu euskaldun berri —Gabriel Aresti, Xabier Montoia, Angel Erro—, baina bai ordea gai hori horrela landu duen bakarra, nik dakidala. Euskararen eta erdararen arteko harremana, hizkuntza eta mundu-afektiboaren artekoa edo aita eta seme-alaben artekoa ehuntzen dira, besteak beste, atal horretan. Tartean Joseba Sarrionandiaren Preso egon denaren gogoa poemaren bariazio bat —Joseba Espinsarena—, Bernardo Atxagaren Trikuarena-n oinarritutakoa —28— edo JosAnton Artzeren Hegoak ebaki banizkion-en moldaketa umoretsu bat —Txerriak txerri— aurki ditzakegu.

Poema-liburu aski interesgarria eskaini digu Casado da Rochak euskarazko bere lehenengoan. Gaien trataera berri eta ahots berri bat. Ez dadila azkena izan.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak