« Korapiloak (des)lotzen | Historia aldatuz »
Carlos esaten zioten gizona / Pedro Alberdi / Alberdania, 2009
Zer da errealitatea eta zer fikzioa? Mikel Asurmendi / Irunero, 2010-01
Satorrak baino lurperago (2001) saioaren bidez frankismoko azken bi hamarkadako bizipenak eta gertaerak kontatu zituen Pedro Alberdi idazleak. Carlos esaten zioten gizona haren segida da nolabait. Azken honekin 2006ko Miguel de Unamuno VIII. Saria irabazi zuen. Alberdania argitaletxearen eskutik plazaratu zuen iaz. Alberdik saiakera saria irabazi zuen, alta bada, Alberdaniak Narrazio sailean kaleratu du. Horra hor literaturaren inguruan sorrarazi ohi den kontrobertsietako bat.
Bixente Serrano Izkok Autofikzio bat historiara izenburuko kritika egin dio liburuari. Neronek pertsona zenbaiten bizi-esperientzia fikzionatua jaso dut liburuaren bidez. Hori horrela, nobela bat irakurri dut. Esan dezadan liburua saio nobelatua dela.
Satorrak baino lurperago liburuaren segidako liburua dela esan dut, hots, egileak gai, giro, idatz tankera eta erregistro antzekoak landu eta erabili dituela. Alabaina, Carlos delakoan 1960ko gizartearen —taldeen edota koadrilen— erretratu egiteaz beste, Alberdik ETAko militante batzuek bizi zituzten pasadizoak narratu egin ditu, pertsona baten esperientziaren ikuspuntutik narratu ere, pertsona Mario Onaindia nahiz Carlos —Onaindia militante klandestinoaren izengoitia— izaki.
Mario Onandia ETAko militante gisa hasi eta espetxean bukatu zen arte agertzen da liburuan. Haur nahiz gazte garaiko bere bizitzaren hainbat pasarte ere kontatu ditu egileak.
Idazle saiatua eta zehatza da Alberdi. Carlos liburuan errealitatea fikzioaren bidez agertzeko bere-berezko trebezia agertu du atzera ere. Zilegi bekit literatura egiteko duen hautu hori, hau da, saioaren bidez historiako pasadizoak modu nobelatuan narratzeko modua, hots, helezina den errealitatea, fikzioaren bidez iradokitzeko moldea.
Serrano Izkori, antza, ez bide zaio “egokia” iruditu egileak Mario Onaindiaren Grand Placen aurkituko gara nobela eta El precio de la libertad autobiografia erabiltzea saio bat egiteko. Neronek ez dut ez liburu bat ez bestea irakurri, eta egia esan ez dakit nola hartuko nuen saiakera hau besteak irakurri izan banitu. Ziur aski, Serrano Izkoren kasua ezberdina da, bi liburuak irakurri dituelako eta Mario Onaindia eta Carlos ezagutu zituelako.
Nik liburu hau estimatzen dut, biziki estimatu ere, bizpahiru arrazoiengatik. Lehenik: oso ongi narratuta dagoelako. Gure herriaren alde borrokatutako lagun andanaren pasadizoak eszena zinematografikoen modura agertzen dizkigulako. Gozamen hutsa egin zait pertsona bakar batzuek ez beste bizi dituzten esperientziak horren modu hunkigarrian jasotzea. Bigarrenik: —salbuespenak salbuespen, Mario Onaindia, kasu— askatasunaren bidean jardun duten ekintzaile gutxi batzuek baino ez dutelako kontatu beren esperientzia. Ez dute kontatu ezin dutelako, gauza ez direlako, edota oraindik ere askatasunaren bidean urraturiko zauriak ez zaizkielako orbaindu. Beraz, protagonistek egiten ez dutenez, bihoakio idazleari egindakoagatik —egite soilagatik— nire txaloa. Hirugarrenik: ondo ezagutzen duen errealitateaz idazten du Alberdik. Hauxe izaki idazle honen bertutetako bat.
Mario Onaindiak urratu zuen bide politikoa alde batera utzita —literatura eta herri hau interesatzen zaizkit uneon— Carlos izeneko ETAko kide izan zenaren ibilerak ezagutu izanak bete nau. Bestelako kontuak dira protagonistak garatu zuen bide politikoa edota askatasunera bidean itota ez amaitzeko aurkitu zituen ihesbidearen zergatiak.
Herri honen historia oso-oso tristea da. Ez dut imajinatzen Carlosekin batera askatasunaren bidean aritu ziren beste militanteak Bilboko Artekalen txikitoak elkarrekin hartzen, poteatzen alegia. Alberdik berak narratutako eszena onenak —fikzio zoragarrienean— ez ninduke liluratuko. Ez litzaidake sinesgarria izango. Pena da gero! Nire azken aburu hau literaturaz harago dago edota honago dago, baina zer da errealitatea eta zer fikzioa?
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Paloma Rodriguez-Miñambres
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Mikel Asurmendi
Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Irati Majuelo
Lagun minak
Jon Benito
Mikel Asurmendi
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Jon Jimenez
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Asier Urkiza
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Nagore Fernandez
Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Bestiak Liburutegia
Rameauren iloba
Denis Diderot
Aritz Galarraga
Neska baten memoria
Annie Ernaux
Paloma Rodriguez-Miñambres