kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Nora ez dakizun hori / Irati Jimenez / Elkar, 2009

Ipuinarekin noranahi Ion Olano / Gara, 2009-06-19

Ipuinak irakurtzen hasi aurretik, ume askok ohean entzun izan ditugu ipuinak. Helduek irakurtzen edo kontatzen dituzte umeek lo egin dezaten, hori da bertsio ofiziala, baina esango nuke kontakizunak baduela beste funtzio garrantzitsu bat ere: amets eginaraztea. Izan ere, begiak zabal-zabalik dituen umeari loa eragin baino, loa galarazten dio ipuinak sarri. Noranahi joango da umea ipuinarekin, berdin du egiazko eta gezurrezko izan, bidean beti azalduko dira nahiak eta beldurrak, irria eta negarra. Baina umeak ez dira tentelak, ez dira edozein ipuinekin konformatzen. Ipuin onak nahi dituzte, begiak zabaltzen dituzten horietakoak. Eta hala, begiak zabal-zabalik irakurri dut, hasi eta buka, Irati Jimenezen (Mundaka, 1977) azken eleberria. 2007an Igartza bekako akzesita eman ziotenean, proiektuak “Ezinen ostatua” zuen izenburua, eta bi urte geroago, Nora ez dakizun hori honetan gauzatu da asmoa. Bada, liburua irakurri dut entzuten ariko banintz bezala, gezurrezko ala egiazko den arduratu gabe, nora doan, nora naraman jakin gabe. Neurri eta tonu egokia erabili ditu Jimenezek, eta egitura tartekatua arrakastaz josi. Lana txukun egiten denean, izan ere, erraz sartzen da irakurlea sarera.

Disko bikoitz baten moduan dago antolatuta liburua: bi atal ditu (“bat” eta “bi”), eta atal bakoitzak bina alde (“a” eta “b”). Lehen atalean, liburuko lau pertsonaia nagusiak aurkezten dira, bikoteka: Elias eta Martin “a” aldean, Rosa eta Nora “b” aldean. Ipuin ezinezkoak kontatzen dituen Elias, aingeru bati arima saldu dion Martin, hozkailuari “frizerra” deitzen dion Rosa, eta irratiko entzuleei “gabon” esaten dien Nora. Irakurleak berehala igarriko du haien artean badagoela lotura ezkuturen bat, hala azaltzen da bigarren atalean, non bikoteak aldatu egiten diren, baita beste hainbat pertsonaiekiko loturak azaldu ere. Istorioaren trama korapilatsua aise jarraitzen eta deskorapilatzen da. Jakinmina pizten du, baina misterio-jokorik erabili gabe. Nabarmentzekoa iruditzen zait Jimenezen idazteko trebezia, erregistro narratibo ugarien erabilera, elkarrizketen jario leuna, eta umorea. Narratzailea lehen eta hirugarren pertsonen artean mugitzen da, denboran atzera eta aurrera, geografian ere batetik bestera: Bilbo, Ameriketako Nebraska eta Maine estatuak, Bartzelona, Berlin, Lisboa, Bagdad eta abar. Eleberriaren soinu-banda egingo bagenu, ez litzateke batere disko makala: Cat Stevens-en “Father and son”, Neil Young-en “Vampire blues”, Leonard Cohen-en “Take this waltz”, Nick Cave-n “Nobody’s baby now” eta abar. Hortaz, girotuta dator liburua ipuinei buruz hitz egiteko. Horixe baita eleberri honen muina: ipuina eta ipuinaren ingurukoak: esate baterako likantropoa, banpiroa, alfonbra hegalaria, ehiztaria, sorgina, magoa, amona, eta nola ez, otsoa.

Ikusitakoak ikusita, oraindik ere nobela hil dela esaten ibiltzea, ipuin hartako “otsoa dator!” esatearen parekoa iruditzen zait. Nire ustez, Irati Jimenezen lan honek erakusten du (beharrik bazegoen, behintzat) gurean oraindik ere lan handia eta interesgarria egin daitekeela nobelagintzan. Izan ere, lana txukun egin, beste aukerarik ez dauka euskal literaturak, biziko bada. “Eleberri hau ez dago bizirik, banpiroa da!” esango du batek. Baina tira, Neil Young-ek banpiroaren bluesean kantatzen duen moduan: “Good times are comin'”.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak