« Nora ez dakizun hori | Gerrak markatuak »
Nora ez dakizun hori / Irati Jimenez / Elkar, 2009
Ipuinarekin noranahi Ion Olano / Gara, 2009-06-19
Ipuinak irakurtzen hasi aurretik, ume askok ohean entzun izan ditugu ipuinak. Helduek irakurtzen edo kontatzen dituzte umeek lo egin dezaten, hori da bertsio ofiziala, baina esango nuke kontakizunak baduela beste funtzio garrantzitsu bat ere: amets eginaraztea. Izan ere, begiak zabal-zabalik dituen umeari loa eragin baino, loa galarazten dio ipuinak sarri. Noranahi joango da umea ipuinarekin, berdin du egiazko eta gezurrezko izan, bidean beti azalduko dira nahiak eta beldurrak, irria eta negarra. Baina umeak ez dira tentelak, ez dira edozein ipuinekin konformatzen. Ipuin onak nahi dituzte, begiak zabaltzen dituzten horietakoak. Eta hala, begiak zabal-zabalik irakurri dut, hasi eta buka, Irati Jimenezen (Mundaka, 1977) azken eleberria. 2007an Igartza bekako akzesita eman ziotenean, proiektuak “Ezinen ostatua” zuen izenburua, eta bi urte geroago, Nora ez dakizun hori honetan gauzatu da asmoa. Bada, liburua irakurri dut entzuten ariko banintz bezala, gezurrezko ala egiazko den arduratu gabe, nora doan, nora naraman jakin gabe. Neurri eta tonu egokia erabili ditu Jimenezek, eta egitura tartekatua arrakastaz josi. Lana txukun egiten denean, izan ere, erraz sartzen da irakurlea sarera.
Disko bikoitz baten moduan dago antolatuta liburua: bi atal ditu (“bat” eta “bi”), eta atal bakoitzak bina alde (“a” eta “b”). Lehen atalean, liburuko lau pertsonaia nagusiak aurkezten dira, bikoteka: Elias eta Martin “a” aldean, Rosa eta Nora “b” aldean. Ipuin ezinezkoak kontatzen dituen Elias, aingeru bati arima saldu dion Martin, hozkailuari “frizerra” deitzen dion Rosa, eta irratiko entzuleei “gabon” esaten dien Nora. Irakurleak berehala igarriko du haien artean badagoela lotura ezkuturen bat, hala azaltzen da bigarren atalean, non bikoteak aldatu egiten diren, baita beste hainbat pertsonaiekiko loturak azaldu ere. Istorioaren trama korapilatsua aise jarraitzen eta deskorapilatzen da. Jakinmina pizten du, baina misterio-jokorik erabili gabe. Nabarmentzekoa iruditzen zait Jimenezen idazteko trebezia, erregistro narratibo ugarien erabilera, elkarrizketen jario leuna, eta umorea. Narratzailea lehen eta hirugarren pertsonen artean mugitzen da, denboran atzera eta aurrera, geografian ere batetik bestera: Bilbo, Ameriketako Nebraska eta Maine estatuak, Bartzelona, Berlin, Lisboa, Bagdad eta abar. Eleberriaren soinu-banda egingo bagenu, ez litzateke batere disko makala: Cat Stevens-en “Father and son”, Neil Young-en “Vampire blues”, Leonard Cohen-en “Take this waltz”, Nick Cave-n “Nobody’s baby now” eta abar. Hortaz, girotuta dator liburua ipuinei buruz hitz egiteko. Horixe baita eleberri honen muina: ipuina eta ipuinaren ingurukoak: esate baterako likantropoa, banpiroa, alfonbra hegalaria, ehiztaria, sorgina, magoa, amona, eta nola ez, otsoa.
Ikusitakoak ikusita, oraindik ere nobela hil dela esaten ibiltzea, ipuin hartako “otsoa dator!” esatearen parekoa iruditzen zait. Nire ustez, Irati Jimenezen lan honek erakusten du (beharrik bazegoen, behintzat) gurean oraindik ere lan handia eta interesgarria egin daitekeela nobelagintzan. Izan ere, lana txukun egin, beste aukerarik ez dauka euskal literaturak, biziko bada. “Eleberri hau ez dago bizirik, banpiroa da!” esango du batek. Baina tira, Neil Young-ek banpiroaren bluesean kantatzen duen moduan: “Good times are comin'”.
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo