susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Zinea eta literatura | Pertsonon bitasunaren mirail naturala »

Belarra kantari / Doris Lessing (Koro Navarro) / Elkar, 2008

Mary eta bere zirkunstantziak Beñat Sarasola / Berria, 2009-03-08

Ohitura bihurtu da honezkero urtero-urtero Jokin Zaitegi bekari esker Elkarrek publikatzen duen liburua. Azkeneko Nobel saridunaren obra bat itzultzeko aurkezten diren lagin guztien artean onena aukeratu eta, hilabete batzuen buruan, liburuaren euskarazko itzulpena osoki plazaratzen da. Horrelaxe kaleratu zen pasa den urte amaieran Doris Lessing 2007ko Nobel saridunaren estreinako nobela, The Grass is Singing (Belarra kantari), Koro Navarroren itzulpenaz. Nobela hau da, The Golden Book-ekin batera, seguruenik, Lessingen liburu famatuena.

Hegoafrikako egunkari batean agertutako albiste labur batekin hasten da kontakizuna, zeinak Mary Turnerren erailketaren berri ematen baitu. Nobela hasi eta badakigu, hortaz, nola bukatuko den. Gainontzeko guztia falta zaigu ordea: zergatik?, nola?, zertarako?, noren eta zeren erruz?…

Mary protagonistaren bizitza da, gisa honetan, nobela honetan aurkitzen dena, etxeko morroi Mosesen eskuetan hiltzen den arteko bizitza. Hegoafrikan bertan jaiotako zuria, senitarte etsigarri samarra bizi izan zuen Maryk; aita mozkortia, haserre betean bizi zen ama, anaia eta arreba bana gazte zendutakoak… Bere amaren antzera, Mary gaztetatik da emakume bakarti samarra, baina Dick Turnerrekin ezkondu eta honen landetxera bizitzera joaten denetik, ezarian, geroz eta bere baitara bilduago aurkitzen da. Nobelak, beraz, Maryren amiltze psikologikoa kontatzen du nolabait, egiantza handiz kontatu ere.

Izan ere, zenbait kritikariren iritziz, Lessingek, autore modernista askok bezalatsu (Franz Kafka, Samuel Beckett…), gizaki modernoaren “identitate krisia” edo “segurtasun eza ontologikoa” islatzen du honetan. Bere berezitasun nagusietako bat, baina, krisi hori testuinguru soziopolitikoarekin hertsiki lotzen duena da. Alegia, Maryren zorigaitza bere haurtzaroaren eta Hegoafrikako gizarte egoeraren ondorio legez agertzen da funtsean, testuinguru horrek Mary nola zapaltzen duen zehazki seinalatuz. Aspektu honetan ere bereizten da, orobat, J.M Coetzeren Lotsaizuna-tik, zeinak gutxi gorabehera testuinguru geografiko eta soziologiko antzekoan kokatzen baita (Belarra kantari liburua apartheid aurreko Hegoafrika da; Lotsaizuna, berriz, apartheid ondorengoa). Ez da kasualitatea, bidenabar, Lessing ideologikoki urte dezentetan —liburu hau idatzi bitartean, esaterako— komunismotik oso hurbil ibili izana. Hori dela eta, Belarra kantari XIX. mendeko nobela errealistarekin (Walter Scottetik Balzaceraino) lot daiteke, hots, hain zuzen ere, determinismo sozial hau ezin argiago adierazten duen nobelagintzarekin. Hala, nobela Maryren psikologia gatazkatsuan kokatuta egonagatik, parada ederra eskaintzen du Hegoafrika kolonizatua ezagutzeko. XX. mende erdialdeko Hegoafrikako botere harremanak ñabardura guztiekin azaltzen zaizkigu: zurien tirania beltzen gainean, zurien arteko borroka aberastasuna pilatzeko, metropoliko “aurrerazalearen” zinismoa (Tony Marston) eta abar. Harreman hauetan, gainera, sexuak garrantzi berezia hartzen du, batez ere liburuaren azken partean, Maryren amiltzea ulertzeko klabe bat gehiago eskainiz. Horregatik, ez da harritzekoa liburu hau (eta Doris Lessingen obra oro har), cultural studies izeneko literatur ikerketentzako bazka ezin hobea izatea, bidea irekitzen duelako istorioa aztertzeko, genero, arraza, botere harreman edo sexuaren prismaren pean.

Doris Lessingen ondoren, Jean-Marie Le Cleziori egokitu zaio 2008ko Literatur Nobel saria. Ondo bidean, urtean hondarrean izango dugu Le Clezioren Désert (Basamortua) euskaratuta.