Ilargi-harria / Wilkie Collins (Antton Olano) / Alberdania-Elkar, 2008

Diamantearen misterioa Javier Rojo / El Correo, 2009-01-03

Wilkie Collins idazle ingelesaren nobelarik ezagunenaren euskal bertsioa argitaratu berri da, Ilargi-harria izenburupean. 1868an argitaratu zen lehen aldiz, eta lehenengo detektibe-nobela izateko ospea du literaturaren historian. Argumentua honelaxe labur daiteke: Rachel Verinder andereñoak opari berezi bat jaso du bere urtebetetze egunean, Ilargi-harria izeneko diamante ezaguna. Horrelako harriekin gertatu ohi den bezala, elezahar beltza du atzean harri distiratsuak eta urtebetetze gauean bertan desagertu egiten da, norbaitek lapurtuta. Diamantea agertu ez, eta, handik denbora batera, Franklin Blakek, Rachelen lehengusu eta berari diamantea emateko mandatua zuenak, lapurreta argitzeko asmoz erabakitzen du urtebetetze egunaren inguruan gertatutakoak kontatzea, baina bere oroimena eta ikuspuntua nahikoa ez direlarik, egun haietan desagertze hartaz zerbait jakin zezaketen pertsonaiei eskatzen die kontaera egitea, nork bere ikuspuntutik. Irakurleari aurkezten zaion testua pertsonaia bakoitzak egindako kontaerak osatzen du. Beraz, istorio bakarra den arren, pertsonaiek gertakari bakarraren inguruan dituzten ikuspuntu desberdinak biltzen ditu nobelak. Irakurleak poliki-poliki izango du misterioaren berri, eta misterioa puntu gorenean dagoenean, misterioaren azalpena ere jakingo du.

Argumentua interesgarria izan daiteke, baina liburu honetan benetan interesa pizten duena da kontaera desberdinak bata bestearen atzetik agertzea, pertsonaia bakoitzak bere izaera baitu eta, izaerarekin batera, hitz egiteko eta kontatzeko moldea. Horrela, Gabriel Betteredge etxezaina ezagutuko dugu, ingeles maiordomo peto-petoa (hemen, maiordomo hiltzailerik ez badago ere), “Robinson Crusoe”ren barruan edozein arazori erantzunak bilatzen dizkiona Biblia izango balitz bezala, bitartean, bere kontaera bigarren mailako txutxumutxuetan galtzen delarik. Clack andereñoa ere ezagutuko dugu, moral estuko neska zaharra bihurtzeko bidean dagoen pertsonaia, beste guztiak federa erakarri nahi dituena, besteen aldetik destaina besterik jasotzen ez duelarik. Eta horiek bezala, Cuff inspektorea, Franklin Blake bera eta Mathew Bruff abokatua agertuko zaizkigu istorioaz dakitena kontatzen.

Pertsonaia bakoitza bere estiloa da, eta estilo mosaiko honekin, gizarte baten deskribapen ironikoa utzi digu idazleak, Antton Olanoren itzulpenean ondo baino hobeto islatua geratu dena.