« Minimalismo poetikoa | Gabon »
Azken anaia / Nathacha Appanah (Mikel Garmendia) / Alberdania, 2008
Exorzismo literatura? Bixente Serrano Izko / Berria, 2008-11-30
Atentzioa eman dit zer arrakasta lortzen duten mendebaldeko gizarte heldu eta zahartu hauetan haurren begiradetan oinarrituriko narrazioek.
Adin batetik gorakook, eta batik bat frankismo pean hazi ginenok, ongi ere ongi dugu memorian iltzaturik film genero izatera heldu zen harako fenomeno zinematografiko hura, haur protagonista zuten film sentibera eta negar egingarri (negargarri ere gehienetan) haiek. Aitortu behar dut hezkuntza hark sortu zidala gero aurreiritzi eta atzerakuntza halakoa, haurrak narratzaile edo protagonistatzat hartzen dituzten narrazioen aurrean.
Ez nuke nahi, halere, inpresio faltsurik eman: alegia, hizpide dudan gaurko narrazio honek hartako harekin zerikusirik duelako inpresio faltsua. Alderantziz, hemen nauzun irakurle hau nolabaiteko hezkuntza berriro jasotzen dagoela azpimarratu nahi dut. Haietan, hain zuzen, gehien-gehienak haurrei beraiei eta gurasoentzat izateaz gain, mundua ez zen ikusten haurren begiradetatik, baizik eta helduenetatik, eta asmo batekin: amesturiko haurtzaro baten samurkerietan murgil eta oinarri zedin gizarte moldagarri bat, zurien balio kristau eta tradizionalen gainean eraiki nahi zuten gizarte erabilerraz hura. Gaurko hauetan, hizpide dudan Nathacha Appanahen Azken anaia kasu, haurren begietatik ikusiriko mundu bat agertzen zaigu, haurren begietatik ikusiriko mundu heldua, helduona, preseski samurra ez dena, helduok askotan higuingarri egin dugun mundu hau. Obra irakurterrazak dira gaurkoak ere, sentiberatasun eta sentimentalismoei ere irekiak, eta hori nahikoa arrazoi izan daiteke haien arrakasta ulertzeko. Baina baliteke bertze arrazoi sakonagorik ere izatea tartean: zer-nolako mundua eraiki duen gizarte “zibilizatu” honek, bazterkeria eta sarraskiak zientifikoki gauzatu nahi izan dituen mundu bat, alegia, haren etorkizuna bera ere arriskuan jartzeraino; hau da, etorkizunaren kezkek zerikusirik izan dezakete, zertarako, eta irakurleek ikusi nahi dezaten mundu konpreniezin hau, baina ikusi nondik, eta haurren begiradetatik, hain zuzen ere ulermena heldu gabe duten haurrengandik, arriskuan dagoen etorkizun promesa horietatik. Halako exorzismo saio bat, harri aroetako Venus haien antzekoa, ezbaiko etorkizuna ikusten zaion mundu baten beldur?
Harrigarriak dira paralelismoak eta kontrasteak Appanahen Azken anaia eta John Boyneren Pijama marradunaz jantzitako mutikoa narrazioen artean. Bietan haur bana protagonista, bietan preso dagoen bertze mutiko judu banarekin harremanetan jarri eta elkarren adiskidetasun sakona nozitzen duten protagonista bana, bietan gauzak ulertzeko inolako prestutasunik ez duten haur begiradak. Guztiz bertzelakoa da gero non garatu den adiskidetasun hori Appanahen narrazioan. Guztiz desberdina ere lekua, exotikoagoa Azken anaia nobelarena, Maurizio uhartea, europarroi Indiako Ozeanoko ur urrutietan galdurik suertatzen zaigun leku kolonial eta multikultural bat. Egilea hor jaio zen, eta Frantzian dihardu idazle, frantsesez jakina, eta gai da, bereziki, urrutiko mundu hura gure hemengo gizarte kezkati baten begiradatik erakusteko.
Mutiko bat da, bai, protagonista, baina zahartzarotik kontatzen dizkigu gauzak, helduon eskarmentutik, narrazioaren zertzeladak gertatu zirenetik hirurogei urte pasatu eta gero. Hori bai, zahartzarotik egindako gogoeta batzuk salbu, haurtzaroan kokaturiko begietatik.
Estilo soil batean, hunkigarria da beti ere kontakizuna, eta zer pentsatu ematen dio leitu ez ezik hausnartu ere nahi duen irakurleari.
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Amaia Alvarez Uria
Arrabioen gerra
Karel Capek
Jon Jimenez
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Asier Urkiza
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Nagore Fernandez
Negu batez Mallorcan
George Sand
Aritz Galarraga
Trilogia
Jon Fosse
Hasier Rekondo
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Mikel Asurmendi
Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Epilogorik gabe
Elena Sanchez
Aitor Francos
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Asier Urkiza
Pleibak
Miren Amuriza
Nagore Fernandez
Euskaldun fededun
Pruden Gartzia
Jon Jimenez