kritiken hemeroteka

8.475 kritika

« | »

Jalgi hadi plazara / Itxaro Borda / Susa, 2007

Parodia kritikoa Javier Rojo / El Correo, 2008-03-08

Urtero uzten digu bere literatura-lanen bat Itxaro Bordak, 2007 urtean “Jalgi hadi plazara” izeneko nobelaren txanda izan zen. Bertan kontatzen da detektibe pribatu batek nola ikertu behar duen Euskaltzaindiko kide baten desagerpena. Kontua da, hasierako egoerari erreparatuz gero, nobela parodiaren bideetatik abiatzen dela. Batetik, Euskaltzaindiko kide horrek, Gexan Hiriart apezak, seme bat du, eta semearen eskariz hasi da ikerketan detektibea. Abiapuntu horrekin, nekez saihets daiteke parodia egiteko aukera, batez ere, detektibe pribatuaren ezaugarrien artean, nobela beltzaren generoan ohikoak diren zenbait osagai agertzen direlarik: bakarrik bizi da, lan ziztrin batean aritzen da detektibe-lana egiten ez duenean, porrot egindako amodiozko istorioren bat du atzean, ironikoa baino gehiago askotan jarrera zinikoa erakusten du… Baina Itxaro Bordak bi ezaugarri gaineratu dizkio pertsonaia horri, azaleko topikoen azpian bestelako zertzeladekin aberasten dutenak: detektibea emakumea da, eta lesbiana.

Bestalde, parodia egiten badu ere, esan behar da parodia hau ez dela planteatzen barre egiteko beste zertarako izango ez balitz bezala. Itxaro Bordak euskal gizartea ispilu desitxuratzaile baten aurrean jartzen du, ispilu horretan bere ezaugarriak nabarmen ikus ditzan. Gauzak honela, parodia kritiko eta mingotsa da batzuetan Itxaro Bordarena. Dudarik gabe, idazle trebea da, hizkuntza nahi bezala erabiltzen duen idazlea den aldetik. Baina trebetasun horretan bertan agertzen zaigu haren literaturak erakuts dezakeen oztoporik ikusgarriena, testuaren bikaintasun formalak haren literaturak gordetzen dituen bestelako balioak ezkuta bailitzake. Eta horri gaineratu behar zaio haren idazketaren beste ezaugarri bat, zeren idazleak elipsiaren erabilera oso berezia egiten baitu, askotan gauzak adierazi baino iradoki egiten baititu. Irakurlearen lana da iradokizun horiek guztiak esanahiz betetzea, testua ulertuko badu.

Nobela honetan, idazlearen beste testu batzuetan bezala, galeraren sentimendua geratzen da agerian. Mundu bat, euskal mundu tradizionala, desagertzen ari da modernitatearen aurrean. Mundu tradizionala, ordea, haurtzaroko mundu zoriontsua da (galdutako paradisu bat, agian benetan inoiz existitu ez den paradisua), eta pertsonaia nagusiak modernitatean ezinbestez murgildu behar du, ordea.

Azken kritikak

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Mikel Asurmendi

Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez

Jon Jimenez

Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi

Asier Urkiza

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Nagore Fernandez

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lautadako mamua
Xabier Montoia

Aiora Sampedro

Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Jon Jimenez

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Asier Urkiza

Girgileria
Juana Dolores

Nagore Fernandez

Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin

Aritz Galarraga

Teatro-lanak
Rosvita

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

Hedabideak