kritiken hemeroteka

8.573 kritika

« | »

Jalgi hadi plazara / Itxaro Borda / Susa, 2007

Parodia kritikoa Javier Rojo / El Correo, 2008-03-08

Urtero uzten digu bere literatura-lanen bat Itxaro Bordak, 2007 urtean “Jalgi hadi plazara” izeneko nobelaren txanda izan zen. Bertan kontatzen da detektibe pribatu batek nola ikertu behar duen Euskaltzaindiko kide baten desagerpena. Kontua da, hasierako egoerari erreparatuz gero, nobela parodiaren bideetatik abiatzen dela. Batetik, Euskaltzaindiko kide horrek, Gexan Hiriart apezak, seme bat du, eta semearen eskariz hasi da ikerketan detektibea. Abiapuntu horrekin, nekez saihets daiteke parodia egiteko aukera, batez ere, detektibe pribatuaren ezaugarrien artean, nobela beltzaren generoan ohikoak diren zenbait osagai agertzen direlarik: bakarrik bizi da, lan ziztrin batean aritzen da detektibe-lana egiten ez duenean, porrot egindako amodiozko istorioren bat du atzean, ironikoa baino gehiago askotan jarrera zinikoa erakusten du… Baina Itxaro Bordak bi ezaugarri gaineratu dizkio pertsonaia horri, azaleko topikoen azpian bestelako zertzeladekin aberasten dutenak: detektibea emakumea da, eta lesbiana.

Bestalde, parodia egiten badu ere, esan behar da parodia hau ez dela planteatzen barre egiteko beste zertarako izango ez balitz bezala. Itxaro Bordak euskal gizartea ispilu desitxuratzaile baten aurrean jartzen du, ispilu horretan bere ezaugarriak nabarmen ikus ditzan. Gauzak honela, parodia kritiko eta mingotsa da batzuetan Itxaro Bordarena. Dudarik gabe, idazle trebea da, hizkuntza nahi bezala erabiltzen duen idazlea den aldetik. Baina trebetasun horretan bertan agertzen zaigu haren literaturak erakuts dezakeen oztoporik ikusgarriena, testuaren bikaintasun formalak haren literaturak gordetzen dituen bestelako balioak ezkuta bailitzake. Eta horri gaineratu behar zaio haren idazketaren beste ezaugarri bat, zeren idazleak elipsiaren erabilera oso berezia egiten baitu, askotan gauzak adierazi baino iradoki egiten baititu. Irakurlearen lana da iradokizun horiek guztiak esanahiz betetzea, testua ulertuko badu.

Nobela honetan, idazlearen beste testu batzuetan bezala, galeraren sentimendua geratzen da agerian. Mundu bat, euskal mundu tradizionala, desagertzen ari da modernitatearen aurrean. Mundu tradizionala, ordea, haurtzaroko mundu zoriontsua da (galdutako paradisu bat, agian benetan inoiz existitu ez den paradisua), eta pertsonaia nagusiak modernitatean ezinbestez murgildu behar du, ordea.

Azken kritikak

Lakioa
Josu Goikoetxea

Irati Majuelo

Poesia guztia
Safo

Aritz Galarraga

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Maddi Galdos Areta

Amorante frantsesa
Miren Agur Meabe

Hasier Rekondo

Akabo
Laura Mintegi

Jon Jimenez

Akabo
Laura Mintegi

Asier Urkiza

Gatazka eta abusua ez dira gauza bera
Laura Macaya

Nagore Fernandez

Beste zerbait
Danele Sarriugarte

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Kuntzak eta kerak
Sara Uribe-Etxeberria

Jon Martin-Etxebeste

Hitzetik ortzira
Ana Urkiza

Mikel Asurmendi

Askatasun haizea
Javier Buces

Irati Majuelo

Amorante frantsesa
Miren Agur Meabe

Ibon Egaña

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Aiora Sampedro

Meditazioak
John Donne

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko urria

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

Hedabideak