kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Kaio baten historia eta hegan egiten irakatsi zion katuarena / Luis Sepulveda (Jesus Mari Mendizabal) / Alberdania, 2007

Kaio baten historia Mikel Garmendia / Eizie.org, 2007-11-05

Lehendik ere ezaguna genuen euskaraz irakur zale garenok Luis Sepulveda idazle txiletarra, euskaraturik baitauzkagu Maitasun eleberriak irakurtzen zituen agurea eta Patagonia Express idazlanak. Bagenuen haren sentiberatasunaren eta idaztankera samur eta hurbilekoaren berri.

Oraingoan, behinola Luis Sepulvedak bere bi semetxoei egindako promesa betez idatzitako eleberria daukagu eskuartean euskaraz. Gizakiok gure inguruari eta naturari ematen diogun tratu txarraz idatziko zuela agindu zien. Baita hala egin ere, nahiz eta ez den horretan bakarrik gelditzen. Batetik, animaliak izango ditugu protagonistak: kaioak eta katuak. Bestetik, inguru industrial eta dekadente batean kokatzen da historia: Hanburgoko portuan. Katu-koadrila batek kaio-arrautza baten ardura hartuko du hasieratik amaieraraino, kaiokumea jaiotzen denetik hegan egiten irakatsiko dioten arte, alegia. Zergatik hartu dute ardura hori katuek? Liburuan bertan daukagu erantzuna: “…diferentea estimatzen, errespetatzen, maitatzen ikasi genuen; zurekin.” Horra, Zorbas katuak kaioari egindako aitorpen erabatekoa. Eta zer irakatsi zioten, aldiz katuek kaioari? Eleberriaren amaieran aurkituko dugu erantzuna: “Ausartzen denak baizik ez duela hegan egiten —miaukatu zuen Zorbasek—“.

Eta gizakietan ere gizaki sentibera bat aukeratuko dute katuek aholku bila joateko, poeta bat, eta zer aholku emango poetak?, eta Bernardo Atxagaren Kalatxoriak izeneko poema bateko bertsoa emango du aholku. Bere lekuan sartutako aipamena dela esango nuke Sepulvedak egiten duena, inolaz ere ez bortxatua.

Horrekin guztiarekin erraz eramaten gaitu Sepulvedak katuen, kaioen eta poetaren eskutik sentiberatasunaren mundura, oinarrizko baloreen mundura.

Itzulpenari dagokionez, adjektibo bat jartzekotan itzulpen orekatua dela esango nuke. Batetik, ez da kontenplaziotan ibiltzen eta batere erreparorik gabe erabiliko dizkigu ezaugarritu, garrasikatu, diferente… Bestetik, ez da itzulpen erraz batekin konformatzen, etengabe sartuko dizkigu euskarazko lokuzio eta esamolde berezkoak. Kaio baten historia kontatu digu, gainera, eta ez istorioa; horretan ere ausart eta fin ibili zaigu Mendizabal itzultzailea. Bestetik, -enean (segituenean, eginenean…) forma darabil, eta hori ere bertan goxo egin gabe, bide berriak (nahiz forma zaharrak baliatuz izan) esploratzeko ahalegintzat daukat.

Eleberri txukun eta atsegina, eserialdi batean irakurtzeko modukoa, baita haurrei bozgora irakurtzekoa ere.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak