« Mahai baten inguruan | Infernuaren ifrentzu »
Kaio baten historia eta hegan egiten irakatsi zion katuarena / Luis Sepulveda (Jesus Mari Mendizabal) / Alberdania, 2007
Kaio baten historia Mikel Garmendia / Eizie.org, 2007-11-05
Lehendik ere ezaguna genuen euskaraz irakur zale garenok Luis Sepulveda idazle txiletarra, euskaraturik baitauzkagu Maitasun eleberriak irakurtzen zituen agurea eta Patagonia Express idazlanak. Bagenuen haren sentiberatasunaren eta idaztankera samur eta hurbilekoaren berri.
Oraingoan, behinola Luis Sepulvedak bere bi semetxoei egindako promesa betez idatzitako eleberria daukagu eskuartean euskaraz. Gizakiok gure inguruari eta naturari ematen diogun tratu txarraz idatziko zuela agindu zien. Baita hala egin ere, nahiz eta ez den horretan bakarrik gelditzen. Batetik, animaliak izango ditugu protagonistak: kaioak eta katuak. Bestetik, inguru industrial eta dekadente batean kokatzen da historia: Hanburgoko portuan. Katu-koadrila batek kaio-arrautza baten ardura hartuko du hasieratik amaieraraino, kaiokumea jaiotzen denetik hegan egiten irakatsiko dioten arte, alegia. Zergatik hartu dute ardura hori katuek? Liburuan bertan daukagu erantzuna: “…diferentea estimatzen, errespetatzen, maitatzen ikasi genuen; zurekin.” Horra, Zorbas katuak kaioari egindako aitorpen erabatekoa. Eta zer irakatsi zioten, aldiz katuek kaioari? Eleberriaren amaieran aurkituko dugu erantzuna: “Ausartzen denak baizik ez duela hegan egiten —miaukatu zuen Zorbasek—“.
Eta gizakietan ere gizaki sentibera bat aukeratuko dute katuek aholku bila joateko, poeta bat, eta zer aholku emango poetak?, eta Bernardo Atxagaren Kalatxoriak izeneko poema bateko bertsoa emango du aholku. Bere lekuan sartutako aipamena dela esango nuke Sepulvedak egiten duena, inolaz ere ez bortxatua.
Horrekin guztiarekin erraz eramaten gaitu Sepulvedak katuen, kaioen eta poetaren eskutik sentiberatasunaren mundura, oinarrizko baloreen mundura.
Itzulpenari dagokionez, adjektibo bat jartzekotan itzulpen orekatua dela esango nuke. Batetik, ez da kontenplaziotan ibiltzen eta batere erreparorik gabe erabiliko dizkigu ezaugarritu, garrasikatu, diferente… Bestetik, ez da itzulpen erraz batekin konformatzen, etengabe sartuko dizkigu euskarazko lokuzio eta esamolde berezkoak. Kaio baten historia kontatu digu, gainera, eta ez istorioa; horretan ere ausart eta fin ibili zaigu Mendizabal itzultzailea. Bestetik, -enean (segituenean, eginenean…) forma darabil, eta hori ere bertan goxo egin gabe, bide berriak (nahiz forma zaharrak baliatuz izan) esploratzeko ahalegintzat daukat.
Eleberri txukun eta atsegina, eserialdi batean irakurtzeko modukoa, baita haurrei bozgora irakurtzekoa ere.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez