kritiken hemeroteka

8.522 kritika

« | »

Zeruak eta ifrentzuak / Jon Arano / Elkar, 2007

Infernuaren ifrentzu Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2007-11-09

Izenburuak berak ekartzen gaitu Ramón Irigoyenen Cielos e inviernos famatu hartara, non poesia eta ironia eskutik hartuta zetozen, edo bazihoazen. Elkarrekin eta elkarren arrimura zenbiltzan behintzat. Zeruak eta ifrentzuak izenburua ere ironikoa da, ifrentzua zeruaren bestaldea baita, alegia bestaldeko zerua. Egilea Jon Arano izatea ez da harritzekoa, ezaguturik haren joera txantxazale eta probokatzailea, itxuraz bederen. Bada liburuan poema bat Negu-infernutegi gozo izenburua duena. Aranok badu, zalantzarik ez, beste Irigoyenen berri. Poema hori Arano ez den beste idazleen hitzez beterik egoteak adierazten digu poesiaz zer iritzi duen Aranok berak; probokaziorako jarduera zaio gehiago, ezagutzerako bide baino. Dena dela, poesiaren mugak ez dira horiek soilik, poeta adina poesia klase baitago zeruan, eta are gehiago infernuan, edo infernutxoan, edo ifrentzutxoan.

Probokazioa artea da, antzezpenaren artea. Probokatzailea, izan ere, aktorea porrokatua da, aktore denik jakiteke. Probokatzaileak mozorro bat darama, aurpegian barik, bihotzean. Probokatzaileak bereak ez diten hitzak esaten ditu, bereak balira bezala. Baina benetako bereak gorderik dauzka, denok dugun ifrentzu horretan. Ifrentzua ez da ikusten, erakusten ez bada, bederen. Zerua ere ez, haren irudia baizik. irudiz irudi, zeruarena ez dena poetak nahiago: “Zerurako jaioak azkenean / zerua erdietsi. / Jesus! / Eskerrak munduratu / ez nintzenik!”. Zeruaren ifrentzuan jarria dena ere irudi huts da, irudimenaren mundukoa gehiago: zeruarena bezain topiko eta faltsua. Hori gertatzen da poetak bere barneko egia kanporatu nahi ez duenean. Poesia joko bihurtzen da, hitz-joko ez bada, irudi joko, mozorro-festa. Poesia, hala ere, poesia izan daiteke, bere zentzurik antzinakoenean: hitza izan daiteke.

Hitza denez poesiaren habe eta sostengu, esan beharra dago Aranoren hitza argia dela oso, eta jostalaria. Poesia jolasa zaio, jokoa bainoago. Aranoren poesia sinpatikoa egiten da, ez baita gaiztoa. Baina horrek ez du esan nahi zintzoa izan nahi duenik. Zerua errealitatearen beste adiera baino ez da, ifrentzualdean ibiltzen ohiturik dagoenarentzat. Baina ifrentzua ere zerua bezain huts egon daiteke. Bata bestearen aurpegia da, izan ere.

Azken kritikak

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak