« 1.280 lagun bidaide | Benetako etsaiak »
Heriotza Nilo ibaian / Agatha Christie (Xabier Aristegieta) / Igela, 2007
Heriotza Nilo ibaian Mikel Garmendia / Eizie.org, 2007-05-07
Ondo merezia du Agatha Christiek “hilketaren erregina izengoitia. Izan ere laurogei bat eleberri idatzi zituen Edgar Allan Poek XIX. mendean hasitako polizi eleberrien generoan. Genero hau aldatuz joan da denborarekin eta polizi eleberrien egile klasikoetan —hortxe sartuko genuke Agatha— agertzen ez ziren ezaugarraik bereganatu zituen Chandler eta Highsmith bezalako idazleen eskutik. Beste alor batzuetan ezagun egindako hainbat idazle ere hurbildu zaio generoari: Graham Green, Alain Robbe-Grillet edo Manuel Vazquez Montalván bera, Pepe Carvalho sortu zuena.
Izan da A. Christieren eleberrien literatur balioa zalantzan jarri duenik eta eztabaida ere piztu da Erresuma batuan Agatharen literaturgintza eskolan irakatsi behar ote den ala ez. Eztabaida ez da berria. Bi hitzetan laburtzeko, “kontsumoko” edo “entretenimendurako” literatura izatea da, gutxi gorabehera, batzuk egozten diotena. Eztabaidak eztabaida, ukaezina da Agatha Christieren eleberriak irakurriz zaletu dela hainbat eta hainbat jende literaturarekin. Zerbaitengatik izango da.
Balore kontserbadoreak islatzen dituzte bai narratzaile orojakileak berak baita pertsonaia nagusiek ere (hala nola Poirot detektibe famatuak). Pertsonaien arteko giroa eta harremanak ere halakoxeak. Sortzen den suspense eta intriga giroa da, ordea, gailentzen dena. Horrek harrapatzen gaitu Christieren eleberrietan: pista faltsuak, aukera anitzak, nortasun bikoitzak…
Hasieran kosta egiten da eleberriko pertsonaia-sare korapilatsuan nor den nor ondo bereiztea, baina kontakizunean aurrera egin ahala —eta liburuaren hasieran daukagun pertsonaien zerrendari esker—, hori ez da eragozpen izango irakurketa bizi-bizia egiten jarraitzeko. Halakoxeak baitira, Agathazaleek berek aitortuta, “hilketen erreginaren” eleberrien irakurketak, “irentsi egiten dira” eleberriok sortutako jakin-minak eraginda.
Esku artean dugun Heriotza Nilo ibaian eleberrian Linnet andereñoa, oinordekotzaz egundoko ondarea jaso duen emakume aberatsa, Simonekin ezkonduko da, Jackie bere lagun minaren senargai denarekin, hain juxtu. Minduta, Jackie atzetik segika joango zaio bikoteari Nilo ibaian zehar egingo duten eztei-bidaian. Bidaia horretan, itsasontziko bidaiari guztiek izango dute Linnet hiltzeko motiboren bat —Hecules Poirot detektibeak eta Race koronelak izan ezik—. Linnet hil egingo dute eta Poirotek hiltzailea aurkituko du, baina hori baino lehen beste hainbat krimen gertatuko dira bidaian zehar.
Esan bezala, liburua irakurtzen hasi eta, behin pertsonaien sarea identifikatuxea izan orduko, ez dugu bakerik izango eleberriaren amaierara bitarte. Xabier Aristegietak eman digun itzulpenak ez du inolaz ere oztopatzen irakurketa bizi-bizi hori, guztiz alderantziz baizik. Inongo behaztoparik gabe kurritzen du euskarazko bertsioak, fresko eta arin.
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Amaia Alvarez Uria
Arrabioen gerra
Karel Capek
Jon Jimenez
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Asier Urkiza
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Nagore Fernandez
Negu batez Mallorcan
George Sand
Aritz Galarraga
Trilogia
Jon Fosse
Hasier Rekondo
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Mikel Asurmendi
Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Epilogorik gabe
Elena Sanchez
Aitor Francos
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Asier Urkiza
Pleibak
Miren Amuriza
Nagore Fernandez
Euskaldun fededun
Pruden Gartzia
Jon Jimenez