kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Bizitzarekin solasean / Juan Kruz Igerabide / Elkar, 1989

Etxekotasuna Amaia Iturbide / Hegats, 1989-12

Juan Kruz Igerabide Juan Mari Lekuonaren eskolakoa dugu, hots, Lekuonak mundu-ikuspegia adierazteko erabilitako espresamoldeak eta Igerabidek aukeratuak bide beretsutik doaz. Ene irudiko, eraginak zuzenak dira eta, hein haundi batean, ulertzekoak, lilurak, poeta on batenganako lilurak, bere ordaina duelako. Baina, era batean zein bestean, lilura-menpekotasuna askori gertatu izan zaigu eta ez da izutzekoa eta bai, ostera, poztekoa, zeren, denbora umotu ahala, bakoitzaren izaera ere umotzen bait da eta geroan bakoitzak bere nortasunaren abotsa besarkatzen bait du, hasierako maisu haren eraginen artean esentzialena zainduz eta harenganako eskerrona ezin ahaztuz.

Bizitzarekin solasean-en Juan Kruzek ahozko euskararen tradizioa (errepikazioa eta hitz dekoratiboak eta kopla zaharren teknika) jasoz, erromantzeen moldeak erreskatatuz, herriaren ohitura eta zenbait sinismen oroituz eta gure mitologia mintzaeraziz etxekotasuna sortzen du, atmosfera epela, nire ustez eskertzekoa dena. Giroaren lagungarri, soinu leunen ahaire kateatua eta palatalizazioa (txikiarenganako afektibitatea).

Balantzaren mutur batean baretasuna haztatu ahal badugu, beste muturrean, baretasunaren mugitzaile gisa, irudien arteko kontraste orekatsua. Marcello Pagninik poesiarik helduena poesiarik konplexuena, kontraste-kopuru gehien duena dela dio. Baina nola lortzen du Juan Kruzek kontrajarpena? Nire ustez, hiru baliabideok erabiliz: Hitzak lekuz aldatzean, beraien esanahiak aldatuz; adjetibo landuen, matizatuen bidez; eta bai adierazian, bai adierazlean mamitzen diren hitz jolasen bidez. Imajinak orrietan zehar zirrara-sorten jarioan, ur-jauzika bezala, doaz elkarren ondoan, enkabalgamenduen zaldi lasterren trostara.

Gizaki bizidun oro mugitzen den bezala, poemak ere bere erritmo propioa eramaten du eta erritmoaren nolakotasuna zein poemamoetaren aurrean topatzen garen zehazteko zeinua izango da: zer esaten duen eta nola. Irudien arlo iradokorrean gaudela aprobetxatuz, imajina bat hautatu dut liburu honen niretzako adierazia deskribatzeko: zuhaitzarena, bizitzaren sinboloa den aldetik. Zuhaitz-orpoak sustraiak dauzka (liburuan ere elementu telurikoak nonnahi daude), eta nahiz sendo errotuak egon, Juan Kruzek asmatutako hitzean, “amesgora” doa (kosmoaren beste elementuak ere erruz daude), argalduz, lirainduz, espiralaren higiduraz (hona hemen estilizazioaren garrantzia). Eta enborra komunikazio-eraztuna da, errealitatea dela medio, ikusten eta ezagutzen ditugun objetuak direla medio, beste mundua ulertzeko balio duelarik, beste munduaren erreferentzia argiak objetuen barnean aurkitzen bait dira.

Eritzi honen azken puntua borobiltzeko, zilegi bazait, hauxe eskatuko nioke, besterik gabe, egileari: hurrengo lan poetikorako irudien arteko barne-kateatzea ez dadila izan ha¡ etena, hain presazkoa.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak