susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Eskizofreniaren alderdi eztia | Soroa eta Barriola »

Harripilatan ezkutatzen zeneko apo tipiaren burutazioak / Patziku Perurena / Erein, 1990

Izaki isolatuaren diskurtsoa Josu Landa / Argia, 1990-07-01

Giza gaindiko ahotsa mintzo zaigu Patziku Perurenaren azken liburuan. Tonu profetikodun ahotsa, profeziarik egiten ez badu ere. Gizartearen gaitzen diagnostikoa egiten du, eta konponbideren bat ere eskaintzen du tarteka. Filosofiaren ertzetan murgildu nahirik, ez du gizadiaren salbaziorik bilatzen, baina gutxi falta zaio.

Onaren eta txarraren, ongiaren eta gaizkiaren gainetik, halako diagnosia egin nahi izaten denean, arazo erretoriko bati aurre egin behar zaio: urrundu beharrarena. Zuek gaixook hor, eta ni medikua hemen. Parabola bat hautatzen da horretarako: apo tipiarena. Apo tipiarekin identifikatzen da egilea eta bere hitz-jarioaren bidez egiten du gogoeta. Apo tipia, gizakiek gorrotatu eta harrikatzen duten animalia da, baina aldi berean naturala, memoriarik gabea, itxura narratsekoa baina sentibera, kasik ideala. Malditismo perfektua, baina aldi berean ludikoa, ongi pasa eta atsegina jaso beste xederik ez duen jokua. Ni apo tipia, eta zuek gizartea. Apo tipiaren hitzetan mintzo da filosofoa, literaturgilea.

Alemaniako filosofo irrazionalisten bidetik, kultura kristauaren kontra altxatzen da Perurena, errukia eta zorionaren kontra. Planteamendu eta jokabide kolektiboak ere oro dira kristautasunaren moralaren ondorio. Kristauak dira apo tipiaren etsai naturalak, eta kristautasuna dioenean, mendebaleko kultura dio. Kristo txikien eta apaiz berrien aurka, paganismoa da bidea. Bizitzea sentitzea da, ez pentsatzea. Atsegina bilatu behar da, ez zoriona. Etika moralkeria zomorrotua baizik ez da.

Liburuko apo tipiak ere, harripila baten eta hurrengoaren azpian sartu bitartean, bizi egiten du eta beraz ez du idazten, ez du pentsatzen; sentitu besterik ez du egiten. Bizitzak eta gizarteak irents dezan arriskua nabari orduko bilatzen beste harripila eta haren azpian idazteari eta gogoetatzeari ekin.

Emakumeak ere badu bere presentzia apo tipiaren diskurtsoan. Hamasei urtekoak, hamazazpi urtekoak, gutxi jantzitako neska gazteak… horietako bakoitzak nola sentitzen duen eta zer den ongi daki, misoginoek harrotasunean aurkitzen duten babesetik hitz eginez.

Liburuak guztiz harrapatu egin nau, hitzak gauzarik faltsuenak direla dioenean, izenek gauzak traizionatzen dituztela. Hastapeneko adostasun horrek porrot egin dit bukaerarako, azkenean apo tipia ere hitzen tranpa horren katibu dela ohartu naizenean. Poeta omen da hitzen traiziotik libra gaitzakeena, baina liburu honetako poetak ez behintzat. Hasierako orrialdeetan salatutako iruzur askoren praktikatzaile izaten bukatzen du. Kasu batera, galderak egitearen gaitzetik libre omen dagoen apo tipia, azkenerako gaitz beraren jarraitzaile sutsua gertatzen zaigu. Gizon publikoak gizarteko merkatuan saltzen omen ditu bere haragiak. Liburu guztiak erre behar omen lituzke mundura egokitu nahi duen pertsonak. Etabar, etabar, efektismo sinesgaitz baten atzetik.

Desgizonaren diagnosia egiten duen bitartean, ongi ari da apo tipia. Sinesgarri eta zorrotz. Supergizonaren eredua finkatzen saiatzen denean, aldiz, huts egiten du, ezagutzen ditudan prezedente guztiek bezalaxe, azken finean guztiaren atzean itxurak egitearen saioa besterik ez dagoela pentsatzeraino. Baina ez, liburu hau posea baino harago doa.