kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Urtemuga lehorraren kronika / Itxaro Borda / Maiatz, 1989

Ondokoek jakin dezaten ez ginela osoki zoriontsu Josu Landa / Argia, 1990-03-18

Probokazio-literaturaren esparruan kokatu ohi dute, dugu, ltxaro Borda. Oragarreko idazleak berezko duen izpiritu probokatzailea aipatuz —ez bakarrik literaturan—, lasai geratu izan gara maiz. Oker ginen geure lasaitasunean. Probokatzaileak errezegi integratzen ditu sistemak, eta literaturak ere gisa berean probokatzaile etiketa erabiliaren poderioz. “Urtemuga lehorraren kronika” irakurtzeak, Itxaro Bordaren aurreko liburuei buruzko eritzia kuestionatzera eraman gaitu. “Basilika” nobela aspaldikoa ere ez zen probokatzaile hutsa, berandu konturatu arren.

Bere ez-perfektotasunak eta kontraesanak ezkutatu nahi gabe idazten du Itxarok, bere buruarekiko kupida batere gabe. Gordintasun horretatik jasotako indarraz, ingurukoaren eta ingurukoen erretratuak hein berean dira kupidagabeak. Sustrai poetiko haundiko hitz goxoen tartetik, euskal literaturan produzitzen diren eztenkadarik latzenak isurtzen dira. Guztioi ziztatzen diguten eztenkada saminak. Latzak. Hain latzak dira eta hain harrak jota uzten du irakurlea, ezen gako erantzungabe batean murgiltzen gaituen: nola liteke bere orain arteko lan ez-perfektoena, idatzi duen onena izatea? Ezin jakin nola, hala dela konstatatzea baino ez.

Erreflexioaren ondoren sortzen dira askotan pasarteak, baina bestetan pasadizo baten narratzea izaten da gogoetarako bide eskaintzen duena. Baionako skuaterretik Barnekaldeko herri ttipietako tragedietara, amodiozko bizikizunetatik errepresioaren errealitatera. Kontaera bortitzenetan ere badago umore fin eta urratua, buldozer baten indarra duen ironia. Euri falta eta horren ondoko lehorteak bereganatzen du esanahi bateratzailea, eta nobela euriaren etorrerarekin amaitzen da. Euriaren erreibindikazioak biltzen ditu bere baitan gainerakoak.

Pasarteen lotura narratiboa ia hutsa da, sakonean dagoen lekukotasun sentimendua dugu lotura nagusia. Badirudi Itxaroren kezka nagusia oraingo literaturak, politikak, kulturak isladatzen duen euskal errealitatearen okerra dela, eta ondokoek zer pentsa ote dezaketen dudak sortzen dio arrenkurarik tristeena. “Zer pentsatuko dute gure haurrek? (…) Usteko zuten, bizitzeko prolemarik ez genuela, gure gizartea sanoa, azkarra, koherentea zela, ez ginela hil hurran geunden sozietate bat, hizkuntzaren harian jarraitasun zoriontsu bat zegoela, goserik ez genuela ezagutzen, eta euskalduna beti ere planttakoa, gisakoa, behar bezalakoa izan zela”. Egunerokotik sortutako materialez literarioki erantzun dio Bordak kezka horri. Hamar puntuko agiririk ez duen aldarrikapena da “Kronika”. Gosea eta jauntxoak egon bai bait daude. Gisa askotako notableak ere bai. Testamendu gisako kronika mingotsa, gure “ondokoek jakin dezaten ez ginela osoki zoriontsu”.

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak