« “Etiopia”, gaur egungo poesiaren alfa eta omega omen | Klasiko katalan bat zientzia-fikzioaren iniziaziorako »
Gosaria Tiffany's-en / Truman Capote (Koro Navarro) / Elkar, 1989
Truman Capoteren mingotsa, kontaeraren soiltasuna Edorta Jimenez / Argia, 1989-06-11
Urlia eta here laguna harako etxalde haretan sartzen dira, bertakoak hiltzen dituzte —odol hotzean— eta alde egiten dute. Laster atxilotuko ditu poliziak, aldiz. Heriotz zigorra ezarriko diete behingoan, gero, epailearen ebazpena bete artekoan, sei urte fuze igaroko badira ere. Sei urte luzeotan sarritan hitz egingo du Truman Capotek kondenatuekin, berbaldioen ondorioz osatuko duelarik “Odol hotzean” Best Sellerra. Zinera ere egokitu zuten erreportai-nobela hau, oraintsu Hego Euskal Herriko zenbait pantailatan berrikustea izan duguna.
Zinerako egokitu zuten, halaber, orain euskaraz ere argitaratu den “Breakfast at Tiffany’s” edo “Gosaria Tiffany’s-en”, Elkar eta Koro Navarro izanik argitaletxea eta itzultzailea, azken honek ingelesetik hara ihardun duela, argitaidariek diotena sinestuz gero behintzat. Diodan baita, sarrera luzetxoa ekarri dudala oraingoan, bai, sarritan lan bakarra hartu izaten delako obra osotzat eta gainerakoak, tamalez, ezkutuan geratzen direlako, nahiz eta bigarren mailakoak ere oso duinak izan. Adituen ustez, Truman Capoteren honek bere hoberenaren beste merezi du, bada.
Euskaraz ere irakurtzeko era dugun hasierako nobela honetako hariak, hala ere, ez du besteak bezain gertaera erdiragarririk josten. Ez du, dena dela, mingostasunik falta, inondik ere. Kontatzen zaiguna soila eta laua da, itxuraz. Mundu Bigarren Gudatea garatzen da Europa aldean —besteak beste—; inperioko bihotzean, N.Y.en, aurrera egiten du eguneroko bizimoduak, aldiz. Bizimodu hori zelakoa izan zen erretratatu gura izan zigun, lehen pertsona erabilita, Truman Capotek, gizonetan arrakasta itzela izaten dakien harako neska haren bidez, gudatekoek atzekaldeko teloiarena egiten dutelarik.
“Homosexuala naiz, drogaren menpekoa naiz, egundokoa naiz”, halaxe aldarrikatu izan zuen inoiz Capotek berak. Hala bada, hasierako honetan bertan ikusten da, daburduko, ez diola begirune lar begiraturik idazleak “bere” gizarteari, egiten duen erretratoan, bera ikusle modura gertaerez at geratuta, esku trebeez sartzen bait du bisturia zaurietan.
Itzulpenari dagokionez, ene eritzian isilik gorde ezinekoak direnetariko batzu esango ditut, Mitxelenaren hitzak erabiliz horretan. “Esate baterako —dio Mitxelenak—, bat usuegi agertzen da, hagitz oker ez banabil, eta -a atzizkia bakanegi, erdararen moduan (hemen, nota bene, erdara gaztelania da, besterik azaltzen ez denean), kontutan eduki gabe gure “artikulu” hura ez dela erdarazkoa bezain mugatzailea, lasaiago lotzen duela izen-multzoa. Horrexegatik, hain juxtu, erabiltzen dugu erdarazkoa baino aise usuago” (Euskal idazlan guztiak VI, Hizkuntzalaritzaz I, 170. orr.).
Bestalde, ez dakit nik zertan baina, euskal plurala akatzeko ahaleginetan ari zaigu aspaldion telebista, irrati, egunkari eta bestetako bat edo beste. Taldekoa bide da oraingo itzultzaile hau ere. Gurata ala gura barik egiten dutenentz, auskalo; hilketa hortxe dihardute burutzen, lekukoon isiltasunak txalotuta. Amaitzeko —eta ez da azkena hurrengo akatsa— “nolatasuna” eta “nolakotasuna” bereizteko ere gai ez bagara —ene bada!— gureak egin du, lagunok. Hala osaturiko estandarra, herkideok, onartezina zaigu askori, beste tradizio aberatsagorik ere ,bada eta, aintzat hartzekoa. Gogorra da, bai, nik hau esatea baina, euskara batua ez da “bat” hamaikatxo bider idatziz batzen, ez eta norberaren kaleko ohitura denon ekandutzat hartuz eraikitzen. Are gutxiago itzulpenak unibertsaltasuna eskatzen duen halakoetan.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera