« Teresita Irastorzaren “Gabeziak”: Tormentoaren laberintoa | Pascal-en gogoetak »
Espaloietako ginola / Daniel Garbizu / Ustela, 1980
Daniel Garbizu: irudimenaren dramatikotasuna Josu Landa / Argia, 1981-02-01
Zaila da antzerkian ala honen inguruko munduan asmatzea, eta hori frogatzeko Espaloietako ginola liburua apur bat sakonki irakurri besterik ez da egin behar. Daniel Garbizuk argi eta garbi mugarik gabeko ginol horretan borroka asko erakusten bait ditu, baina liburu gehienetan gertatzen den bezala, borroka guzti horiek bakar batetara mugatzen da: hizkuntzarekiko borroka. Azken finean poema bat ala drama bat —ez bait dago batere garbi zehazki zer den Garbizuren ginola— definitzeko faktorerik inportanteena hizkuntza da, eta honekiko borrokari inork ezin dio ihes egin. Aldez aurretik esango dugu bada, Daniel Garbizuren hizkuntzak bi koordenada nagusi dituela: irudimena edo imajinazioa eta tono dramatikoa. Eta bi alde horiek aski prolemaz eta korapiloz horniturik datozkigu. Ikus ditzagun.
Imajinazioa beti oso ongi etorria izan da toki guztietan —zerbait tokitan, hobe esanda—, premisa hori teorikoki onartzen bada ere, praktikan prolema serioak planteiatzen ditu. Lehenengo prolema —eta azkena akaso— mugen prolema da. Pertsona baten irudimena funtzionatzen hasten denean, eta -keria ez dadin bihurtu, ea ez ote den komenigarria nolabaiteko mugak ipintzea. Batzuentzat, ez omen dago eta, honelako esaldiak publikatzerik: “Ni aurrezki gazteren lapurra, ni panpina-bortxatzailea” edo “urezko egutegi baten orrietan flotatzen du neguak”. Oinarrian, eta praktikan, poetaren imajinazioak bi oztoporekin egiten du topo. Bata, irakurlearen entelegatzeko gaitasuna, eta bestea, irakurlearengan datzaten tabuek eta inhibizoek zehazten dituzten mugak. Eta egia esan nik ez dakit poetaren zera sortzailea bi zirkunstantzia horien pean jarri behar ote den. Poetak konposatzerakoan irakurlea —eta haren mentalitatea noski— kontutan izan behar ote duen alegia. Eta alde horretatik ziur naiz irakurle bat baino gehiago Garbizuren poemak entenditzetik oso urruti gelditu dela. Baina hau esan behar da konstatazio gisa soilik, egia esan ez bait dago batere garbi poetak irakurlearen arauera ibili behar duenik. Derrigorrez behintzat. Eta bistan da Espaloietako ginolan ageri den imajinazioa zerbait sano eta emankorra dela, entenditzearen prolema idazlearengan baino irakurlearengan dagoela pentsatzera bultzatzen gaituen zerbait. Orain arte esanahi arrazional bezala ulertu den hori ez bilatzea izango litzateke akaso. Besterik ez.
Tono dramatikoa aipatu dugu lehen, eta orain berriro gauza bera diogu, alde batetatik liburuak daraman izena kasualitatea ez delako, eta besetik, poema gehienen giroa hari teatral bati lotuta agertzen delako. Hala ere, hari teatral hori ez dute pertsonaia batzuek ala akzio batek zehazten, situazio konkretu edo eszena baten deskripzioek baizik. Baina deskribitzen diren situazio konkretu horiek badute dramatikotasun bat, teatroa hitzaren zentzu zabalean hartuta. Eszena guztiak estatikoak dira, mogimendu errealik gabe, antzerki obra bat geldiarazi ondoren gelditzen den eszenaren deskripzio poetikoa. Sinbolo sujerentez batetako deskripzio poetikoa.
Artikuluari bukaera emateko esango dugu liburu honetako poemen orijinalak erdaraz idatzitakoak direla. Guk ez dugu baloraziorik egiten, baina jendeak kontutan izan behar duen datu bat da.
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez
Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz
Paloma Rodriguez-Miñambres
Simulakro bat
Leire Ugadi
Mikel Asurmendi
Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Asier Urkiza
31 ipuin
Anton Txekhov
Aritz Galarraga
Odolaren matxinadak
Miren Guilló
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi
Joxe Aldasoro
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi