kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Mikelditarrak. Belatzen Baratza / Federiko Krutwig / Ediciones Vascas, 1979

Krutwig, bere baratzaren belatza Josu Landa / Zeruko Argia, 1980-03-16

Badugu argitaratuta aspaldidanik itxoiten ari ginen “Belatzen Baratza” “roman” luzearen lehen zatia, “Mikelditarrak” izenekoa. Bazen ordua. Hala ere, liburua irakurri ondoren, mundu hau kontrolatzen duen erlojuaren orratzak ez ote diren hemeretzigarren gizaldian gelditu beldur gara; ez bait dirudi Krutwigen idaztiak irakurriz Goethe, Dostoiewski, Balzac eta abarren ondoren pena merezi duen idazlerik jaio denik. Nahiz eta gaur egungo idazleak ezagutu ere, beste hoienganantz zuzenduko ditu bere begiak Krutwigek, euskal literatura internazionalki goratuko duen goi mailako literatur idazlana idatzi nahiean.

Argi eta garbi azaltzen da gaur egungo nobelagintzak planteiatzen dituen forma arazo eta aurrerapenek ez dutela lekurik idazti honetan. Beraz, honelako obra bat zentzu zabal batetan ulertu nahi badugu “nola” begiratu beharrean, “zer” esaten duen begiratu beharko dugu. Lehen maila batetan, nobela autobiografiko bat dela esan dezakegu, hortarako errealitatearekin oso erlazio estua duten lekuak eta pertsonaiak aukeratuz.

Denbora eta fikzioaren tratamendua oso lineala gertatzen da ere, salbuespen ttipi bat ez ezik. Gerra ondoko giroan Bilbon Mikelditarrak izeneko elkarte kulturala eratzen dute nobelaren protagonista den Heiko eta beste lagun batzuren artean. Kulturari buruzko ekintzak egiten dituzte, eta arrazoin batzuengatik, Baionara joan behar du Heikok, handik Lutegira (Parisa) alde eginaz, eta handik ere Erroten Burgira (Bruselasa) joateko asmotan dabil nobela amaitu ordurako. Protagonistaren ibilaldi honetan eta honen barruan sartzen diren pertsonaia eta pentsakizun gehienek egilearekin oso harreman estu bat dute, eta honek garamatza nire ustez beste maila batetako ezaugarri batetara. Benetako “tesizko nobela” bat dugu “Mikelditarrak” hau. Egilearen ideia eta pentsamoldeak adierazteko erabiltzen duen aitzaki literario bat dela esan genezake, narratzailea eta pertsonaiak haren portabozak direla. Krutwig-en pentsamoldeak ezagutzen dituenak ez du planteiamendu berririk aurkituko: jebismoa, artearen klasizismoa, euskara behe mailakoa, izpiritualismo hindutarra, e.a., gehienetan goi mailako maila intelektuak batetaz tratatuz. “Belatzen baratza” izenaren zergatia argitu nahiean, jo dezagun liburura bertara: “Guztiok baratz baten bilha joaiten gara… haren izena Lumbini, edo Faurdus, edo bertze izen bat izan diteke…” (144 o.) Eta aurrerago: “…neure aburuz batbederak ahal daiteken gorenik hegaz egin behar du… eta hortakotz interesatzenago naiz Philosophian Literaturan baino. (…) Philosophiaren graphe batetan gorko sphairei buruz bethi mintzo da, arranoek eta belatzek maithe ditutenez…” (185 o.) Argi agertzen da bada lortu behar dugun ideala edo “baratza”, goiko maila intelektuala duena izan behar duela; eta teori hau, ideiarik nagusiena denez, elkarrizketa eta pentsamendu guztietan agertzen da behin eta berriro. Dudarik gabe, egilearen asmorik inportanteena mezu bat komunikatzea izan da, formako detaileak bigarren maila batetara pasatuz.

Halako plateiamenduetarako behar litzateken hizkuntzak hain goi mailako maila bat behar lukeela pentsa dezakegun arren, “Belatzen baratza”ko hizkuntzak ez ditu ulerbidearen limiteak gainditzen, nahiz eta lapurtera klasikoz idatzirik izan, ez bait da inolaz ere hertsia gertatzen. Lojikoa denez, “roman”aren beste zortzi tomoak oraindik agertu gabe egonik ausartuegi litzateke interpretapen edo ebaluapen orokor bat ematea. Hobe izango da nobela osoa argitaratu arte itxoitea horrelakorik egiteko. Bitartean, ia Errenazimentua berpiztea bilatzen duen “roman” honek nolako sorpresak dakarzkigun geuri, eta bere osotasuna nola borobiltzen duen itxoiten geratuko gara.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak