« Bizitzaren poemak | Bidez bide »
Karramarroaren aztarnak / Hasier Etxeberria / Elkar, 1997
Irakurketaren aztarnak Jose Jabier Fernandez / Euskaldunon Egunkaria, 1997-11-22
Karramarroaren aztarnak Hasier Etxeberriaren azken lana da. Prentsan iritzi artikuluak kaleratzeagatik eta telebistan kultura programak zuzendu eta aurkezteagatik ezagunagoa bada ere, Hasier Etxeberria ez da pertsonaia berria gure literaturan. Hau bere seigarren liburua da. Aurretik, azken hamahiru urte hauetan beste lan hauek plazaratu ditu: Ipuin ezberdinak eta erregalokoak, Estatua baten historia, Mugetan, Alajaineta eta Sukaliztegi partikularra.
Gehien eta hobekien jorratu duen jeneroa ipuina izan da. Eta bere azken lan hau ere ipuin bilduma bat da. Oraingo honetan bost ipuin bildu ditu liburuan: Horazioren bidaiak, Yukatan, Anna Paula, Museora bisitaldia eta Ipuin postmoderno bat idatzi diot neure buruari.
Bai gai eta bai estilo aldetik, Hasier Etxeberriaren lan berri hau ere aurrekoen bidetik doa. Ipuinetan gehien azaltzen den aztarna ironiarena da, bost ipuinetan ironiaren arrastoak nabariak baitira. Hala ere, Etxeberriak ipuin bakoitzean ironiaren aztarnak era desberdinez irudikatzen ditu: Horazioren bidaiak ipuinean ironia sentimenduz eta gizatasunez osaturik dago; Yukatan lanean ironiak misteriozko mozorroa hartzen du eta irakurleari gelditzen zaion sentsazioa ezinegonarena da; Anna Paula-n ironia umoretsua da, parodia kutsu nabarmenarekin; Museora bisitaldia-k, bestalde, ironia gogorra azaltzen du, krudela, bizitza bera bezala; eta azkenik, Ipuin postmoderno bat idatzi diot neure buruari lanak azkenaurreko ipuinaren ironia umoretsua berreskuratzen du, baina oraingo honetan kutsu eta arrasto surrealista dariola.
Hala ere, aztarna surrealista hau ez da azken ipuinean soilik nabaritzen, beste lau lanetan ere kutsu fantastikoa begi-bistakoa da. Badirudi, honako honetan bost ipuinetatik hiru Erdi eta Hego Amerikan kokatzeaz gain, hango literaturaren eragina ere jaso duela Etxeberriak. Arrasto hauek bere ipuinen elementu askotan ikusi eta sentitu ditzakegu. Adibidez, gaian eta gaia jorratzeko eran.
Ipuin guztiek bidaia dute gai nagusia. Baina Hego Amerikako arrasto surrealistak jarraituz, bidaia hauek ez daude hitz handiz edo ekintza mardulez deskribaturik. Bidaiak xumeak dira. Guztietan garrantzia duena bidaia bera da, ez bidaiaren helburua edo zergatia. Hala ere, bidaia hauen guztien bukaerak ez du irakurlea axolagabe uzten. Bost ipuinetan irakurleak bukaeran harritzeko parada du, eta Etxeberriaren ironiarekin gozatzeko aukera aproposa ematen dute.
Ondorioz, Etxeberriaren azken lanak irakurtzea merezi du. Bere aurreko liburuak gustura irakurri dituztenek oraingoan ere gozatzeko aukera izango dute. Bestalde, Etxeberriaren lana lehenengo aldiz liburu honen bidez ezagutzen dutenak ere ez dira damutuko.
Agian, liburuaren irakurketa bukatzen denean, Etxeberriak duen asmoa, hots, hondar gaineko karramarroen aztarnak olatuak itsasora eramaten dituen bezala irakurlearen irakurketak ipuin hauek eraman ditzala, hitzez hitz betetzen da. Hau da, irakurleak ipuinak nahasteko eta ahaztutzeko arriskua du. Irakurketaren aztarnak irakurleak berarekin eraman behar ditu, bere adimenean sartu eta murgildu. Baina adimena eta sentsazioen mundua funtzionamenduan jartzeko Etxeberriak lan honetan eskaintzen duena baino zerbait gehiago behar da.
Nik ere ez dakit zer den. Agian mundu pertsonalago bat azaltzea, aberatsagoa, sakonagoa, azalean soilik gelditu gabe. Edo beharbada sakontasun kontua baino gehiago nire arazoa da. Baina nire iritziz irakurketaren arrastoak irakurlearengan nabarmenagoak izan behar lukete liburuaren bukaeran. Hala ere, arrastoak arrasto, irakurtzea merezi du. Gero, bakoitzak bere interpretazioa atera dezala.
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Asier Urkiza
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Jon Jimenez
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Joxe Aldasoro
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Mikel Asurmendi
Rifqa
Mohammed el-Kurd
Irati Majuelo
Loak ezkutatzen duena
Patxi Zubizarreta
Aiora Sampedro
Gari eta goroldiozko
Anari Alberdi Santesteban
Mikel Asurmendi
Itsaso amniotikoa
Oihane Jaka
Asier Urkiza
Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon / Piszifaktoria Ideien Laborategia
Nagore Fernandez
Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate
Jon Jimenez
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Hasier Rekondo
Detaile xume bat
Adania Shibli
Irati Majuelo
Barkamena existituko balitz bezala
Mariana Travacio
Ainhoa Aldazabal Gallastegui