kritiken hemeroteka

8.157 kritika

« | »

Langosta baten inguruan / Telesforo Monzon / Elkar, 1995

17-17-N.M.5 Edorta Jimenez / Euskaldunon Egunkaria, 1995-11-04

Laster hasiko zaizkigu galdezka, hil haginean dugun mende honek eman dituenetarik zeintzu ote diren hurren milaurtekoari begira garrantzizkoenak. Zerrendak osatuko dira, eta, niri galde egingo didatenentz ez badakit ere, dagoeneko egiten hasita nagoen nire-neure horretan euskararen batasuna eta abertzaletasun modernoaren sorrera izango dira lehen postuetan, gertaera kolektiboen alorrean, hain zuzen. Langosta baten inguruan izeneko libururako idatzi digun hitzaurrean Koldo Izagirrek Telesforo Monzoni erizteko erabiltzen duen hitz multzoaren haritik dator gogoeta hau. Noski, halako zerrendetan azken urteotako gertaerek pisu handiagoa izanen dute hurrengokoek baino. Zerrendok hustasunkeriaz ezezik giza-oroimenaren ahaltasunaz mintzatuko zaizkigu. Zenbaten zerrendan sartuko litzateke Telesforo Monzon?

Euskara Batua finkatuxe dugun mende amaiera honetan harrigarri egiten da ikustea, bada, zenbait euskal prosagileren euskarari orrazketak eginda zein batu idazten zuten, hala nola, Monzonek berak. Ez dut ukatuko lapurterak niregan eragiten duen zirrara, ezta ere Bizkaia eta Gipuzkoa arteko muga bero horretan egiten den euskara nola miresten dudan. Monzonek Bergarakoa zuen gaztaroko giroz, Lapurdikoa gerra osteko ezbeharren halabeharrez. Biak idazle-senaz uztarturik, kazetaritzako prosa dotore eta, hoba ez!, doi bat aristokratikoa osatu zuen Telesforo Monzonek. Idazleetan ere bat baino gehiago harrituko da, bozkarioz harritu ere, liburu honetako prosa irakurtzean.

Telesforok han-hemenka biltzen zituen pasadizoak, gero hiru-lau egoki josteko, arrazoibide ulergarriren bat bilatu eta, hara, alegiatxo bat, ipuintxu bat osatzen zuen, ulergarri bezain sakon. Joste-lan horretan erabiltzen zuen orratza bere humanismo kristaua zuen, Vatikanoari ere zizt egiten zekiena bera. Pasadizoetan aldiz, Monzonek Nazio Batuak zein Bergarako jaietakoak hautatzen ditu bere helburuetarako, alegia, gerraondoko euskaldunei zentzumenak zorrozteko baliagarri izan zitekeen zernahi, esan behar delarik liburuan biltzen diren hamazortzi lantxoak —lehenago Telesforo Monzonen lan osoetan agertuak izan arren oraingoan berriro orraztuak eurak— lehena 1949an eta azkena 1960. urtean argitaratu zirela. Honetan harrituko dira oraingo politikariak, ez hurrean bozkarioz, bekaizkeria beltzenaz baino, idazten eta gauzak esaten baitzekien Telesforo Monzonek. Bildumari izena eman dionaz alde batera, bere 17-17-N.M.5 matrikuladun autoaz egin zuena dut nik gogokoen. Hala bada, beude horiek hor goian, mende-hondarreko zerrendetan autoa ere jarri beharko dugu eta, Monzonenak liburu honetan du bere nortasun-agiria.

Azken kritikak

Kangaroo
Martin Etxeberria

Maddi Galdos Areta

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Irati Majuelo

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Asier Urkiza

Erresistentziarako gorputzak: bollerak
Eva Perez-Pons

Nagore Fernandez

Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite

Hasier Rekondo

Kangaroo
Martin Etxeberria

Jon Martin-Etxebeste

Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga

Mikel Asurmendi

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Irati Majuelo

Barbaroak eta zibilizatuak
Ibai Atutxa

Amaia Alvarez Uria

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Martin-Etxebeste

Argialdiak
Miriam Luki

Asier Urkiza

Alexander Wolfen mamua
Gaito Gazdanov

Nagore Fernandez

Nire bizitza ni barik
Oskar Gaztelu Bilbao

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Ibon Egaña

Artxiboa

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

Hedabideak