kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Langosta baten inguruan / Telesforo Monzon / Elkar, 1995

17-17-N.M.5 Edorta Jimenez / Euskaldunon Egunkaria, 1995-11-04

Laster hasiko zaizkigu galdezka, hil haginean dugun mende honek eman dituenetarik zeintzu ote diren hurren milaurtekoari begira garrantzizkoenak. Zerrendak osatuko dira, eta, niri galde egingo didatenentz ez badakit ere, dagoeneko egiten hasita nagoen nire-neure horretan euskararen batasuna eta abertzaletasun modernoaren sorrera izango dira lehen postuetan, gertaera kolektiboen alorrean, hain zuzen. Langosta baten inguruan izeneko libururako idatzi digun hitzaurrean Koldo Izagirrek Telesforo Monzoni erizteko erabiltzen duen hitz multzoaren haritik dator gogoeta hau. Noski, halako zerrendetan azken urteotako gertaerek pisu handiagoa izanen dute hurrengokoek baino. Zerrendok hustasunkeriaz ezezik giza-oroimenaren ahaltasunaz mintzatuko zaizkigu. Zenbaten zerrendan sartuko litzateke Telesforo Monzon?

Euskara Batua finkatuxe dugun mende amaiera honetan harrigarri egiten da ikustea, bada, zenbait euskal prosagileren euskarari orrazketak eginda zein batu idazten zuten, hala nola, Monzonek berak. Ez dut ukatuko lapurterak niregan eragiten duen zirrara, ezta ere Bizkaia eta Gipuzkoa arteko muga bero horretan egiten den euskara nola miresten dudan. Monzonek Bergarakoa zuen gaztaroko giroz, Lapurdikoa gerra osteko ezbeharren halabeharrez. Biak idazle-senaz uztarturik, kazetaritzako prosa dotore eta, hoba ez!, doi bat aristokratikoa osatu zuen Telesforo Monzonek. Idazleetan ere bat baino gehiago harrituko da, bozkarioz harritu ere, liburu honetako prosa irakurtzean.

Telesforok han-hemenka biltzen zituen pasadizoak, gero hiru-lau egoki josteko, arrazoibide ulergarriren bat bilatu eta, hara, alegiatxo bat, ipuintxu bat osatzen zuen, ulergarri bezain sakon. Joste-lan horretan erabiltzen zuen orratza bere humanismo kristaua zuen, Vatikanoari ere zizt egiten zekiena bera. Pasadizoetan aldiz, Monzonek Nazio Batuak zein Bergarako jaietakoak hautatzen ditu bere helburuetarako, alegia, gerraondoko euskaldunei zentzumenak zorrozteko baliagarri izan zitekeen zernahi, esan behar delarik liburuan biltzen diren hamazortzi lantxoak —lehenago Telesforo Monzonen lan osoetan agertuak izan arren oraingoan berriro orraztuak eurak— lehena 1949an eta azkena 1960. urtean argitaratu zirela. Honetan harrituko dira oraingo politikariak, ez hurrean bozkarioz, bekaizkeria beltzenaz baino, idazten eta gauzak esaten baitzekien Telesforo Monzonek. Bildumari izena eman dionaz alde batera, bere 17-17-N.M.5 matrikuladun autoaz egin zuena dut nik gogokoen. Hala bada, beude horiek hor goian, mende-hondarreko zerrendetan autoa ere jarri beharko dugu eta, Monzonenak liburu honetan du bere nortasun-agiria.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak